Wykład z cyklu "Mieszkańcy kamieniczek nowotarskiego Rynku. Kamienica nr 14"
NOWY TARG. W czwartek odbył się kolejny wykład pt. Mieszkańcy kamieniczek nowotarskiego Rynku na przełomie XIX/XX wieku zorganizowany przez Miejski Ośrodek Kultury , Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu. Barbara Słuszkiewicz przedstawiła słuchaczom interesującą historię kamienicy nr 14.
Pod koniec XVIII wieku w miejscu dzisiejszej kamienicy nr 14 stały dwa domy oznaczone numerami konskrypcyjnymi 17 i 18. Budynek nr 17 był jednopiętrową kamienicą co najmniej od 1881 r., a dom nr 18 po przebudowach stał się kamienicą w latach 1861- 1876. Te budynki posiadały oficyny i gdy stały się jedną realnością miały wspólne sienie wyjazdowe.
Dom nr 17
Na początku XIX współwłaścicielami domu były pokolenia rodzin Garbaczów i Czubernatów. W 1880-1882 r. realność nr 17 kupili Szymon i Eleonora Kempler . W krótkim czasie przebudowali dom w piętrową kamienicę. Zajmowali się oni handlem i eskontem weksli. W latach 20.XX wieku odsprzedali kamienicę SPÓŁDZIELNI ROLNICZO-HANDLOWEJ „PODHALE” W NOWYM TARGU.
W kamienicy zmieniali się lokatorzy.Byli nimi: kasjer miejski Tomasz Moszkiewicz, Stanisław Głombiński - urzędnik magistracki i kontroler kasy miejskiej, Karol i Zofia Rutkowscy, Artur i Władysława Weigel, Fr. Krawczyński - radca sądowy, sędzia grodzki i emerytowany naczelnik Sądu.
Chaim Izaak i Blima Degenowie w tym budynku prowadzili cukiernię i warsztat, gdzie produkowali wyroby cukiernicze. W sklepie ARGENTA Degen handlował artykułami technicznymi :motorami benzynowymi, aparatami radiowymi, oponami samochodowymi, benzyną i olejami. Izaak Degen zajmował się też piekarstwem, w domu Antoniny Panczakiewicz przy ul. Gazdów nr 2 urządził piekarnię. W kamienicy swoje przedsiębiorstwo handlowe prowadziła „FIRMA BRACIA NOBEL” S.A. Towarzystwa Naftowego, Mojżesz Goldber zajmował 2 pomieszczenia na pracownię krawiecką, a firma „H. GUTTFREUND I SYNOWIE” handlowała towarami tekstylnymi oraz własnymi wyrobami sukiennymi. Henryk Guttfreund posiadał fabrykę sukna z farbiarnią (mieściła się w jego domu przy ul. Krasińskiego nr 15).
Dom nr 18
Właścicielami domu u schyłku XVIII była wielopokoleniowa rodzina Tomasza Różańskiego i jego żony Magdaleny Radwańskiej. Dom został przebudowany w piętrową kamienicę przed 1876 r. przez następnego właściciela Józefa Schowala. Schowal (1815-1895) przybył do Nowego Targu około 1858 r., sprawował funkcję starosty nowotarskiego, od 1865 został powołany na naczelnika utworzonego c.k. Sądu Powiatowego w Nowym Targu. W latach 1884 - 1887 został wybrany na jedną kadencję burmistrzem miasta. Był prowizorem i kuratorem Szpitala Ubogich (dawniej Szpitalem św. Leonarda), jednym z inicjatorów założenia Ochotniczej Straży Pożarnej. Nie miał potomków, więc cały majątek zapisał swojej gospodyni domowej Annie Klikuszowskiej. W 1897 r. Anna Klikuszowska sprzedała kamienicę wraz z parcelami i zabudowaniami gospodarczymi swojej siostrzenicy Annie i jej mężowi Tomaszowi Głąbińskim za kwotę 11.000 złotych. Ponieważ kamienica była obciążona długami Głąbińscy sprzedali ją Abrahamowi Freyowi. Rodzina A. Freya mieszkała i prowadziła interesy w kamienicy do II wojny światowej.
W tej kamienicy mieszkali: Mateusz Rapacki - były burmistrz nowotarski, Władysław Pizar - komisarz c.k. Urzędu Dystryktu Nowotarskiego, Ernest Hoszard – komisarz nowotarskiego c.k. Urzędu Powiatowego, Andrzej Walicki („emerytowanym sługą sądowym”) z żoną Wiktorią Kokoszką, Karol Tobolski z rodziną – urzędnik c.k. Starostwa Powiatowego w Nowym Targu, Franciszek Horak – notariusz, Stanisław Gerlach, który jako jeden z nielicznych w Nowym Targu posiadał auto, za które płacił w 1929 r. „podatek od zbytku” w wysokości 60 zł rocznie.
W czasie II wojny światowej właściciele i mieszkańcy kamienic nr 17 i 18 pochodzenia żydowskiego zostali przez niemieckiego okupanta wysiedleni do getta i zamordowani.
W latach 1940-1941 Józef Chojnacki prowadził na parterze sklep z towarami tekstylnymi i galanterią, a w latach 1944-1945 St. Rekucki zajmował się domową sprzedażą i hurtownią soli.
Na I piętrze SPÓŁDZIELNIA ROLNICZO-HANDLOWA „PODHALE” z miała siedzibę zarządu, zaś na parterze sklep rolniczy, gdzie prowadziła sprzedaż artykułów spożywczych; hurtową i detaliczną sprzedaż towarów żelaznych oraz skład materiałów zmechanizowanych. Pod koniec okupacji niemieckiej 1944/1945 SPÓŁDZIELNIA „PODHALE” użytkowała kamienicę nr 14 (powstałą z połączenia dwóch poprzednich o nr 17 i 18).
Po wojnie, w 1945 roku nieruchomość nr 18 przejął administracyjnie Zarząd miejski „jako mienie pożydowskie”.
Obecnie właścicielem jest Miasto Nowy Targ, a użytkownikiem wieczystym Spółdzielnia Samopomoc Chłopska.
Zapraszamy na następny wykład do Ratusza 30.04.2013 r.
Joanna Voit, zdj. Dominika Wolska