Nieprawidłowości podczas kampanii wyborczej na burmistrza Nowego Targu

Oto obszerne fragmenty raportu KNPAP, zaprezentowanego przez Marię Mrugałę z Koła Politologów i Adama Sawickiego z Fundacji im. Stefana Batorego (oboje na zdjęciu).

Wstęp

Założenia projektu

W przepisach regulujących zasady prowadzenia kampanii wyborczej zawarta jest zasada jawności finansowania kampanii wyborczej. Daje ona wyborcom pełne prawo do informacji o tym, kto i na jakich zasadach finansuje politykę. Przepisy powinny zapewniać równe prawa wszystkim kandydatom w walce wyborczej ale również mają zabezpieczyć interes społeczności przed nieuczciwymi praktykami, które mogą być skutkiem podjętych przez polityków zobowiązań na rzecz wąskich grup interesu. Prowadzony przez organizacje pozarządowe monitoring stanowi uzupełnienie kontroli przestrzegania prawa sprawowanej przez PKW oraz media.

Monitoring finansowania samorządowej kampanii wyborczej prowadzony jest w Nowym Targu przez Koło Naukowe Politologów Akademii Pedagogicznej w Krakowie w ramach ogólnopolskiego projektu, koordynowanego przez Program Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego. Projekt ma na celu poddanie społecznej kontroli źródeł finansowania oraz sposobu wydatkowania środków przez komitety wyborcze wystawiające kandydatów na wójtów/ burmistrzów/ prezydentów w obecnych wyborach samorządowych.

(...)

Główne wnioski i rekomendacje

(...)

Monitoringiem objęto aktywność wszystkich kandydatów ubiegających się o fotel burmistrza tj.:
1. Stanisława Adamowskiego, zgłoszonego przez Komitet Wyborczy Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej,
2. Marka Fryźlewicza, zgłoszonego przez Komitet Wyborczy Podhalańska Wspólnota Samorządowa,
3. Mariusza Jelonka, zgłoszonego przez Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość
4. Andrzeja Rajskiego, zgłoszonego przez Komitet Wyborczy Wyborców Ruch Obywatelski Nowotarżanie.

Prowadzenie monitoringu nie było zadaniem łatwym, ale spotkaliśmy się ze zrozumieniem, i dużym zainteresowaniem. Pełnomocnicy dwóch komitetów wyborczych w czasie wizyty w sztabie udzielili nam wyczerpujących informacji o finansowaniu kampanii, a w miarę potrzeb mogliśmy liczyć na bieżące wyjaśnianie wątpliwości.

Główne nieprawidłowości

Monitoring miał pokazać, między innymi jak regulacje prawne są stosowane w praktyce, czy są łamane i w jaki sposób. Stwierdzono, że w trakcie kampanii wyborczej w Nowym Targu prawdopodobnie miały miejsce następujące naruszenia:

1. rozpoczęcie kampanii wyborczej przed oficjalnym zarejestrowaniem komitetu wyborczego,
2. przyjęcie nieprawidłowej wpłaty;
3. przekazanie środków finansowych na cele inne niż związane z wyborami,
4. wykorzystywanie środków publicznych na potrzeby kampanii wyborczej,
5. brak oznaczenia materiałów wyborczych,
6. finansowanie kampanii przez podmioty inne niż komitet wyborczy,
7. przekroczenie limitu wydatków przez jeden z komitetów,
8. zaniżanie lub ukrywaniu wydatków wyborczych,
9. przyjęcie przez komitety darowizn rzeczowych lub w postaci usług.

Ponadto należy zwrócić uwagę za zastosowaną praktykę pozyskiwania środków, która może mieć negatywny wpływ na sposób sprawowania władzy, np. zobowiązania wobec głównych, znaczących sponsorów kampanii. Darowizny od osób fizycznych są dopuszczalne bez względu na miejsce zamieszkania. Zastanawia jednak motywacja tych darczyńców, którzy nie są mieszkańcami Nowego Targu, nie mieli prawa głosu podczas wyborów ale możliwe, że to ich wkład finansowy (ponad 60% zadeklarowanych funduszy) miał wpływ na wynik wyborów. Jako osoby fizyczne nie są potencjalnie związani z miastem ale jako właściciele/ współwłaściciele podmiotów gospodarczych są adresatami decyzji władz, które mogą być dla nich bardziej lub mniej korzystne.

Kandydaci KW RO Nowotarżanie w zakresie finansowania kampanii byli całkowicie niezależni finansowo od swoich wyborców. Analiza listy darczyńców oraz faktur daje podstawę, by sadzić, że przynajmniej niektórzy kandydaci samodzielnie finansowali swoją kampanię- przy zachowaniu wymogów formalnych.

Żaden z komitetów nie oparł się na drobnych wpłatach sympatyków- albo sami pokrywali swoje wydatki albo robiło kilka zaprzyjaźnionych osób. Tymczasem jest to najbardziej pożądana forma pozyskiwania funduszy.
W toku monitoringu nie zaobserwowano przypadków łamania przepisów ordynacji dotyczących miejsc wyłączonych z prowadzenia kampanii wyborczej, zakazu organizowania zbiórek publicznych, loterii i konkursów, w których wygranymi byłyby nagrody o wysokiej wartości oraz podawania nieodpłatnie napojów alkoholowych.

Stwierdzono, że sprawozdania komitetów wyborczych nie są kompletnym odzwierciedlaniem podejmowanych działań, a tym samym nie stanowią wystarczającej przesłanki o stwierdzenia prawidłowości finansowania kampanii.
W wyniku analizy wybranych przepisów wyborczych i ich konfrontacji z rzeczywistością kampanii wydaje się, że możliwości skutecznego ukrywania nielegalnych finansów jest w praktyce niezliczona np.:

- Opłacanie części usług i materiałów bez pośrednictwa konta komitetu. Oficjalnie wystawiona jest faktura na część materiałów, a pozostała część opłacona z innych źródeł. Sprawdzenie na jaką ilość materiału wystawiono fakturę będzie niemożliwe jeżeli dotyczy to takich materiałów, które trudno policzyć lub na fakturze opisano niedokładnie rodzaj oraz ilość towaru/usługi (np. wpis materiały reklamowe 3 kpl, materiały reklamowe 1 kg, lub wynajem powierzchni reklamowej bez wskazania okresu wynajmu i ilości powierzchni). Nawet szczegółowy monitoring kampanii niewiele ujawni, gdyż bez dodatkowych informacji nie można zweryfikować danych. Od dobrej woli komitetów oraz sprzedawców zależy, czy uda się uzyskać uzupełniające informacje. Jeżeli faktycznie będzie miało miejsce naruszenia to trudno oczekiwać od tych podmiotów wiarygodnych danych.

- Dokonywanie wpłat przez członków rodziny czy znajomych pozwala na ominięcie limitów lub ukrycie faktycznego donatora.

- Spłacanie zobowiązań po złożeniu sprawozdania bez pośrednictwa konta komitetu daje możliwość obejścia limitów i terminów wpłat oraz zakazów pozyskiwania środków z określonych źródeł - poza kontrolą pozostaje wówczas, kto i w jakiej wysokości spłacił zadłużenie.
Prawo wyborcze podlega ciągłym zmianom, które mają ograniczać możliwości nadużyć. Jednakże najbardziej restrykcyjne przepisy nie powinny stwarzać złudzeń, iż wszystkie oficjalne regulacje są skuteczne. Jedną z metod pozwalających wyborcom dostrzec niezdrowe powiązania między biznesem a politykami jest zasada jawności. Opisane wyżej przykładowe możliwości obchodzenia limitów lub ukrywania tożsamości donatora staną się trudniejsze, jeżeli mieszkańcy będą mogli łatwo zidentyfikować, że środki finansowe pewnego komitetu pochodzą od siostry, szwagra i kuzynów jakiejś niepożądanej osoby lub członków lokalnej grupy przestępczej. Żadna z instytucji sprawniej nie wyegzekwuje prawa. Pełna wiedza na temat dochodów i wydatków powinna być dostępna jeszcze przed wyborami, aby decyzja wyborcy mogła być bardziej świadoma, oparta na konkretnych informacjach.

(...)
Kampania w Nowym Targu uważana była za mało intensywną, a mimo to wydatki komitetów są znaczne, oscylują wokół limitu lub go przekraczają. Analizując ogłoszenia prasowe trudno nie zauważyć znacznych dysproporcji między rozmachem kampanii kandydatów z Nowego Targu (1 ogłoszenie pełnostronicowe w TP) a kandydatami z okolicznych gmin. Dwa komitety w Zakopanem zamieściły tylko w Tygodniku Podhalańskim aż 22 strony ogłoszeń, w tym 10 stron (30 500 zł) dotyczyło komitetu dysponującego limitem w wysokości 35 143 zł. Podane ilości nie obejmują mniejszych ogłoszeń zamieszczonych w każdym wydaniu TP oraz ogłoszeń w innych gazetach. Już samo to porównanie może świadczyć o prawdopodobnej skali nieprawidłowości (w powyższym przypadku przekroczenie limitu wydatków) finansowania kampanii poddanej wyłącznie kontroli instytucjonalnej. PKW oraz Komisarze Wyborczy, tzn. organy powołane do kontroli finansowania kampanii nie posiadają możliwości ujawnienia takich nieprawidłowości. Kontrola PKW oraz Komisarzy Wyborczych ograniczona jest do analizy sprawozdań pod kątem formalno-prawnym, w szczególności pod katem ich zgodności z przepisami ustawy, bez kompetencji i instrumentów kontrolnych do weryfikacji ich prawdziwości. Poza kontrolą PKW i komisarzy pozostają środki pozyskiwane i wydatkowane poza obrotem bankowym i nie ujęte w sprawozdaniach.
Limity wpłat ustalone są na takim poziomie, że w mniejszych miastach jedna lub dwie osoby mogą decydować o wyniku wyborów. Trudno sobie wyobrazić sytuację, aby odpowiednio bogata osoba mogła finansować w całości kampanię np. w Krakowie czy Warszawie. Limity wpłat powinny być powiązane z limitami wydatków komitetów i ustalone na odpowiednio niskim poziomie, aby komitety wyborców (i nie tylko) faktycznie reprezentowały wyborców danego okręgu i nie były to twory zawiązane na okoliczność wyborów w celu zdobycia władzy i załatwienia własnych interesów. Należy się zastanowić, czy możliwość finansowania kampanii nie powinna być ograniczona wyłącznie do wyborców z danego okręgu oraz ewentualnie osób fizycznych, które na terenie danej jednostki samorządu posiadają nieruchomości lub tam pracują. Obecnie obywatele polscy poprzez finansowanie kampanii mają możliwość wpływania na politykę dowolnej jednostki administracyjnej, a jednocześnie osoby, które nie są obywatelami polskimi, mają czynne i bierne prawo wyborcze i mogą założyć komitet wyborczy ale nie mogą sfinansować jego działalności. Tej grupie wyborców pozostaje wykorzystanie luki w przepisach tzn. komitet przeprowadzi kampanię całkowicie na kredyt, a wierzytelności zostaną spłacone z dowolnego źródła. Wydaje się, że taka sytuacja nie jest normalna, ponieważ formy i źródła spłat kredytów powinny być regulowane przez prawo w takim samym zakresie jak pozyskiwanie środków tzn. ograniczenie sposobu spłaty, źródeł wpłat oraz ustanowienie kontroli nad tą częścią finansów. W przeciwnym wypadku nadzór nad finansami wyborczymi będzie fikcją.

(...)

Nielegalne finansowanie kampanii

Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że w czasie samorządowej kampanii w Nowym Targu doszło do niezgodnego z ordynacją wyborczą finansowania kampanii wyborczej przez podmioty inne niż komitet wyborczy, w tym również przed terminem rozpoczęcia kampanii wyborczej. Bardzo prawdopodobne, że niektórzy kandydaci na radnych płacili za usługi bez pośrednictwa komitetu wyborczego. Taka praktyka pozwoliła jednemu z komitetów zmieścić się w limicie.

Niedopełnienie obowiązku zawarcia w umowie zastrzeżenia o dopuszczalnym źródle pozyskiwania środków oraz termie dokonywania wpłat

Ordynacja wyborcza nakłada na komitety obowiązek, aby w umowie o prowadzenie konta zawarto zastrzeżenie o wymaganym ustawą sposobie dokonywania na rzecz komitetu wyborczego, dopuszczalnym źródle pozyskiwania środków oraz dopuszczalnym terminie pozyskiwania wpłat. W umowie KW PWS brak zastrzeżenia o dopuszczalnym źródle oraz terminie pozyskiwania wpłat. Brak zastrzeżenia wynika prawdopodobnie z odmowy banku BPH, który w przypadku innego komitetu nie wyraził zgody na zawarcie takiego zastrzeżenia. Komitet odstąpił od zawarcia umowy z bankiem BPH. Jak zaznaczają pracownicy banków, przestrzeganie przez bank zastrzeżenia pozwalającego na przyjmowanie wpłat w określonym terminie, z określonego źródła i tylko w formie przelewu jest bardzo trudne, a czasami niemożliwe- jeżeli wpłaty dokonano w innym banku. Takie same spostrzeżenia zgłaszają organizację prowadzące monitoring w pozostałych miastach.

Przyjęcie nieprawidłowej wpłaty

W jednym przypadku stwierdzono zwrot wpłaty uznanej za nieprawidłową – brak pełnych danych na dokumencie przelewu był powodem zwrotu przelewu darczyńcy; również w jednym przypadku dokonano wpłaty gotówkowej na konto komitetu- wpłata została wycofana przez bank przed zaksięgowaniem i zwrócona wpłacającemu. Wśród wpłat KW PWS znajduje się przynajmniej jedna wpłata, która może być nieprawidłowa- właściciel konta nie jest wpłacającym (operacja nr 33). W wyjaśnieniach (ZKF-703-3/06) wśród niedozwolonych wpłat PKW nie wymienia wpłaty z rachunku innej to osoby, jednak w tych samych wyjaśnieniach znajdujemy czytamy, iż zgodnie z ustawą Prawo Bankowe przelew może być dokonany tylko z rachunku darczyńcy.

Wpłacanie pieniędzy za pośrednictwem cudzego konta, mimo, że jest przelewem, nie spełnia tej przesłanki. Na tej zasadzie można byłoby wpłacić na KW z jednego konta dowolną kwotę pieniędzy zmieniając tylko tytuły kolejnych przelewów na "wpłata od Jana Kowalskiego", "wpłata od Piotra Nowaka" itd..

Finansowanie przez osoby fizyczne

Z wykazu wpłat od osób fizycznych wynika, że środki komitetu pochodzą w całości z wpłat od osób fizycznych. Komitety nie zaciągały kredytów bankowych. Nie zauważono, aby komitety prowadziły (zabronione przez prawo) zbiórki publiczne lub organizowały loterie fantowe.

KWW RO Nowotarżanie pozyskał 28 691,34 zł. Są to środki uzyskane z wpłat od 31 osób (na 31 kandydatów do rady). Kwoty wpłat są zróżnicowane i wynoszą od 90 zł do 13 400. Największa kwota wpłat pochodzi od kandydata na burmistrza, który wpłacił 13 400 zł, a łącznie z członkami rodziny - 15 900 zł. Wydaje się, że w przypadku tego komitetu każdy kandydat promował się za własne środki przy zachowaniu wymogów formalnych.

Nieco inaczej przedstawia się obraz finansowania działań KW PWS- organizacji, do której w kadencji 2002-2006 należał burmistrz oraz większość radnych. Całkowita kwota wpłaty wynosi 37 700 złotych. Komitet wystawił 42 kandydatów na radnych oraz kandydata na burmistrza. 14 osób (jednocześnie kandydatów na radnych) wpłaciło na rzecz komitetu kwoty po 500 zł, pozostali donatorzy wpłacili kwoty: 1 300 zł, 2 x 8 000zł oraz 13 400zł. Spośród kandydatów 28 osób nie dokonywało wpłat na rzecz komitetu. Kwota 30 700 zł pochodzi od innych osób, w tym aż 22 700 zł od mieszkańców innych gmin.
Spośród donatorów jeden jest prezesem firmy z większościowym udziałem miasta (Jan Makowski, prezes Nowotarskiej Telewizji Kablowej - przyp. red.), a pozostali to właściciele lub współwłaściciele firm prowadzących działalność gospodarczą na terenie miasta (Ryszard Steskal, Bogdan Janas i Ryszard Lasyk - przyp. red.).

W dniu 21 lutego 2007 na stronie www.podhale24.pl ukazał się materiał na temat podmiotów , którym umorzono podatki w2006r ze wskazaniem formy pomocy. Według artykułu (potwierdzonego pismem z UM) pomocy w wysokości ponad 10 000 zł udzielono następującym podmiotom:

F.H.P Janas 22119 zł - uchwała Rady Miasta - pomoc na tworzenie nowych miejsc pracy
Piekarnio- Cukiernia-Delikatesy - Ryszard Steskal sp.j.- 21500 zł - forma pomocy: jak wyżej
Spółdzielnia Inwalidów Harnaś - 33796 zł - pomoc ustawowa dla Zakładu Pracy Chronionej
IB sp.zoo - 86169 zł - forma pomocy: jak wyżej (ZPCh)

Z trzema w/w firmami tj. F.P.H Janas, Piekarnio -Cukiernia-Delikatesy - Ryszard Steskal sp.j. oraz IB sp z o. o. związani są główni darczyńcy KW PWS. Zauważono też, że wysokość wpłaty jest wyższa im wyższa jest kwota udzielonej pomocy. Z informacji uzyskanej w Urzędzie Miasta wynika, że w 2006r tylko dwa (w/w) podmioty złożyły podania o umorzenie podatków od nieruchomości i zostały one uwzględnione. Pozostałe dwa podmioty otrzymały pomoc ustawową niezależną od decyzji władz miasta. Uchwała Rady Miasta, na podstawie której dokonano umorzeń podatków (pomoc na tworzenie nowych miejsc pracy) była dostępna na stronie UM, trudno ocenić dlaczego inni przedsiębiorcy nie ubiegali się o taką pomoc.

Darowizny rzeczowe i w postaci usług

Ustalono, że komitety nie uwzględniły w sprawozdaniach wszystkich wydatków na towary i usługi związane z kampanią wyborczą. Poniżej przedstawione są te wydatki, których nie ujęto w sprawozdaniach. (...). Dodatkowo, ze względu na zastosowanie w fakturach różnych jednostek miary nie można stwierdzić, iż któraś z faktur jest wystawiona na mniejszą ilość towaru niż faktycznie sprzedano- taka sytuacja dotyczy zwłaszcza plakatów oraz ulotek. Według deklaracji przedstawicieli komitetów przygotowanie wszystkich materiałów wyborczych oraz rozklejenie/rozwieszenie plakatów wielkoformatowych zlecano- we własnym zakresie rozprowadzano jedynie część ulotek i plakatów. Tylko KWW RO Nowotarżanie zatrudniał osobę do prowadzenia bezpośredniej obsługi kampanii oraz zapłacił za usługę adwokata. Według danych ze sprawozdania KW PWS wszystkie osoby pracujące przy kampanii - również adwokat, świadczyły usługę bezpłatnie. W opinii Kierownika Krajowego Biura Wyborczego P. Kazimierza W. Czaplickiego „nieodpłatne świadczenie usługi prowadzenia rachunkowości komitetu wyborczego jest zabronione, chyba, że usługę tę świadczy osobiście i bez pomocy innych podmiotów osoba wchodząca w skład komitetu wyborczego” ("Samorządowe prawo wyborcze", Dom Wydawniczy ABC 2006).

W sprawozdaniu tego samego komitetu tj. PWS brakuje rachunków potwierdzających dokonanie zapłaty przynajmniej za następujące przedmioty/ usługi:

- wykonanie 4 szt banerów/bilbordów. (Wg wyjaśnień komitetu są to tablice okręgowe kandydatów na radnych opłacone w/g faktury 125/11/2006. Nie określono, do których bilbordów odnosi się określenie tablice okręgowe i na czym polega różnica.)
- usługę rozwieszenia oraz wynajęcia powierzchni pod dwa bilbordy na ścianie domu przy ul. Kościelnej;
- udostępnienie obiektów do umocowania banerów;
- projekt bilbordów/ plakatów;
- udostępnienie projektora multimedialnego ora laptopa;
- wyjazdu na rozprawę do Nowego Sącza;
- wynajęcie powierzchni lub terenu pod ekspozycje pięciu „tablic okręgowych”;
- wykonanie ulotek –A4 oraz plakatów w formacie A2 kandydata na burmistrza (w/g wyjaśnień komitetu są to plakaty oraz ulotki kandydata na radnego, ujęte na fakturze nr 118/10/206 jako 1 kpl. o wartości 207zł)
- dystrybucję ulotek w dniu 24 i 25 października 2006r do domów i mieszkań przy ul. Podtatrzańskiej, Podhalańskiej, Szaflarskiej oraz oś. Topolowe,
- napojów, naczyń jednorazowych oraz obsługi kelnerskiej;
- ekspozycji plakatów w autobusach MZK.

Ponadto nie zakupiono żadnych materiałów biurowych, co oznacza, że nie korzystano z papieru, segregatorów, tuszu, długopisów, nie drukowano żadnych dokumentów- mimo, iż przynajmniej sprawozdanie jest sporządzone w formie papierowej a dodatkowo na spotkaniu przedwyborczym rozdawano wydruki ze strony kontrkandydata sporządzone na papierze A4. Każda dołączona do sprawozdania faktura jest opisana długopisem, którego nie kupiono i opieczętowana pieczątkami, za które Komitet również nie zapłacił (dot. pieczątek imiennych). Kampanię przeprowadzono korzystając tylko z jednego numeru telefonu, a koszty rozmów nie przekroczyły kwoty 50 zł - taką kwotę zakupiono 1 kartę prepaidową. Nikt nie podróżował w celach związanych z kampanią dalej niż poza granice administracyjne miasta.

W sprawozdaniu KWW RO Nowotarżanie nie wykazano kosztów:

- przejazdu- z wyjaśnień pełnomocnika finansowego komitetu wynika, że wszystkie czynności były zlecone podmiotom, a koszty rozplakatowania ponosili głównie kandydaci, którzy we własnym zakresie rozprowadzali plakaty;
- udostępnienia terenu pod konstrukcję z bilbordem kandydata na burmistrza,
- wykonania banera, który reklamował kandydata jeszcze przed oficjalnych rozpoczęciem kampanii, a w trakcie kampanii był rozwieszony na scenie podczas festynu w dniu 22.10.2006r.
- części kosztów strony www,
- powierzchni reklamowej przy ul. Waksmundzkiej;
- zdjęć, montażu oraz realizacji spotu filmowego,
Wśród kosztów komitetu brak potwierdzenia na wykonanie projektu plakatów oraz ulotek. Z oferty handlowej firmy, która drukowała materiały reklamowe dla tego komitetu wynika, że firma wykonuje projekt bezpłatnie.

Oznaczałoby to, że bądź przyjęto niezgodne z ordynacją darowizny i/lub wykorzystano środki publiczne na potrzeby kampanii wyborczej.

2.3.6 Potencjalne finansowanie kampanii ze środków publicznych

Kandydowanie w wyborach urzędującego wójta, burmistrza czy prezydenta miasta stawia go zawsze w uprzywilejowanej sytuacji. Opisywane przez prasę i obserwowane przez naszą grupę monitorującą decyzje wielu włodarzy miast, służąc co prawda interesowi publicznemu, wydawały się być jednocześnie elementem kampanii wyborczej. Zjawiskiem powszechnym jest nadzwyczajna aktywność starających się o reelekcję burmistrzów (wójtów, prezydentów) w uroczystościach okolicznościowych oraz wydarzeniach lokalnych. W Nowym Targu były to np. Dzień Nauczyciela, uroczystość OSP, finał konkursu literackiego, promocja książki, zmiany kadrowe w Policji, uruchomienie nowego ujęcia wody. O wszystkich tych spotkaniach obszernie informowała mieszkańców lokalna telewizja. Nadrzędnym problemem wydaje się być w tym wypadku nie wzięcie urlopu na czas kampanii wyborczej i nie skorzystanie z możliwości delegowania pracy zastępcom. Chociaż są oczywiście sytuacje wyjątkowe jak w przypadku obchodów jubileuszu 50-lecia nowotarskiego koła Związku Niewidomych gdzie nieobecność urzędującego burmistrza mogła być uznana za nietakt.

Deklarowane rozdzielenie kampanii od sprawowania urzędu było niemożliwe. Po pierwsze oczywiste jest, że czas pracy osoby pełniącej obowiązki burmistrza jest nienormowany. Powstało wiele sytuacji, gdzie czasem trudno było rozróżnić czy Marek Fryźlewicz występuje jako urzędujący burmistrz czy kandydat. Jak widać problem ten miał także kandydat, który na stronie internetowej traktującej o wyborach umieszczał informacje dot. jego aktywności jako kandydata i jako burmistrza.

Występuje również prawdopodobieństwo wykorzystania lokalnej telewizji NTVK do promocji kandydata, w której 80% udziałów należy do miasta. Telewizja ta emituje w każdą środę (powtarzany w piątki) godzinny program „Przegląd Tygodniowy”.

W kilku analizowanych wydaniach Przeglądu Tygodniowego obecność burmistrza jest wyraźna – licznie relacjonowane były wydarzenia z udziałem burmistrza:
• w dniu 11 października 2006 r. na 9 tematów w 6. materiałach Burmistrz był widoczny (nie zawsze zabierał głos), jeden z tematów poświęcono konferencji prasowej kontrkandydata, jeden poświęcono spędzaniu owiec z wypasu, jedna informacja była zapowiedzią.
• w kolejnym wydaniu Burmistrz był obecny w sześciu na jedenaście tematów, za to jeden z materiałów to obszerna rozmowa Burmistrza z nowymi zastępcami komendanta Powiatowego Policji.
• w kolejnym wydaniu natomiast brakowało relacji, z festynu wyborczego w dniu 22 października zorganizowanego przez KWW RO Nowotarżanie (konkurencyjny wobec komitetu burmistrza) – a była to najliczniejsza tego typu impreza wyborcza.
W programach wyemitowanych już po wyborach (np. 22 listopada) obecność burmistrza w kolejnych relacjach jest zdecydowanie mniejsza, prawie niezauważalna. Należy zauważyć, iż w żadnym z tych programów nie było pośredniej ani bezpośredniej agitacji na rzecz kandydata, lecz raczej budowa wizerunku oraz przedstawienie dokonań kończącej się kadencji.

Prawdopodobieństwo wykorzystania środków publicznych przez urzędującego burmistrza występuje w związku z jego wyjazdem służbowym samochodem na rozprawę sądową do Nowego Sącza, gdzie występował w charakterze pozwanego przez kontrkandydata, który domagał się „zakazu rozpowszechniania nieprawidłowych informacji i nakazu ich sprostowania”. Rozprawa odbywała się w trybie przewidzianym ordynacją wyborczą. Z przejazdu samochodem służbowym skorzystali jeszcze zastępca burmistrza oraz kierownik jednego z referatów, którzy towarzyszyli burmistrzowi w sądzie. Sprawą zainteresowała się prasa. Z opublikowanych 4 listopada na łamach Gazety Krakowskiej Na Podhalu wyjaśnień wynika, iż w/w grupa osób skorzystała z wyjazdu służbowego innych urzędników, którzy udali się w tym dniu do Nowego Sącza w celach służbowych. W dniu rozprawy burmistrz skorzystał z urlopu.

Rozprawa sądowa była konsekwencją działań radnego, który na ostatniej sesji złożył interpelację w sprawie nieprawidłowości w funkcjonowaniu garbarni Andrzeja Rajskiego. Jej efektem były liczne publikacje a także działania podległych burmistrzowi służb. Ze względu na brak pełnej informacji na temat faktów związanych z tymi działaniami oraz znacznego skomplikowania sprawy obiektywne przedstawienie roli kandydatów przekracza możliwości monitoringu- sprawą zajmuje się prokuratura. W niniejszym raporcie jedynie sygnalizujemy, iż takie zdarzenia miały miejsce.

Inne spostrzeżenia

Ustalono, iż za wszystkie powierzchnie reklamowe UM, na których umieszczono materiały wyborcze kandydata na burmistrza, zostały uiszczone należności według stawek oficjalnych. Nie zastosowano ulg ani rabatów. W sprawozdaniu znajduje się również potwierdzenie opłacenia usługi rozwieszenia plakatów przez pracowników ZGZiR oraz Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej.
Przynajmniej w trzech lokalizacjach bilbordy kandydata KW PWS wisiały na masztach postawionych przez ZGZiR tuż przed wyborami. Jak wynika z informacji otrzymanej z ZGZiR koszty postawienia masztów przy ul. Sikorskiego i na Pl. Evry wyniosły 600 zł. Maszty przy ul. Kopernika zostały przejęte przez ZGZiR nieodpłatnie w zamian za dzierżawę gruntu miejskiego, na którym są postawione. Dochód z wynajmu w/w masztów wyniósł 1.781,56 zł + przychody z usługi zawieszania nośników reklamowych 200 zł.
Niejasności pojawiły się przy udostępnieniu obiektu miejskiego tj. masztu lampy do rozwieszenia banera nad ul. Krzywą. Od pracowników UM uzyskano informację, iż lampy nie są udostępniane do takich celów, ponieważ są zbyt słabe i zbyt niskie. Komitet uzyskał decyzję UM pozwalającą na zajęcie pasa drogowego i rozwieszenie banerów. Decyzja nie dot. udostęnienia obiektu. Baner nad ul. Krzywą rozwiesili pracownicy ZGZiR (w pobliżu UM oraz Straży Miejskiej) niezgodnie z postanowieniem decyzji tj. bez zachowania minimalnej odległości między dolną krawędzią reklamy a nawierzchnią jezdni. Komitet zapłacił za zajęcie pasa drogowego oraz usługę rozwieszenia, natomiast brak kosztów udostępnienia obiektów do umocowania reklamy. Oto oficjalne wyjaśnienie Sekretarz Miasta dot. rozwieszenia reklamy: „Wysokość masztu lampy oświetlenia ulicznego istotnie uniemożliwia, na całej długości reklamy, zachowanie odległości dolnej krawędzi od nawierzchni jezdni minimum 5 metrów. Pragnę jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z warunkami określonymi w cytowanej wyżej decyzji (ust. 1 pkt 3) „Reklama powinna być umieszczona w sposób nie powodujący utrudnień w ruchu drogowym – odległość dolnej krawędzi reklamy od nawierzchni jezdni powinna wynosić minimum 5 metrów.” Czyli warunek zachowania odległości 5 metrów nie jest obligatoryjny, można dopuścić odstępstwo od niego pod warunkiem zachowania bezpieczeństwa i nie powodowania utrudnień w ruchu. Pragnę dodatkowo zauważyć, że komitety wyborcze w okresie prowadzenia kampanii wyborczych traktowane są jako ciała obdarzone zaufaniem społecznym. Dlatego kierując się tą zasadą oraz z uwagi na krótki czas ekspozycji, nie prowadzono kontroli zgodności wszystkich parametrów z wymogami zapisanymi w decyzji. Rzeczywistość wykazała, że mogą jednak występować odstępstwa od tej zasady, dlatego następne kampanie wyborcze poddane zostaną bardziej szczegółowej kontroli w tym zakresie.”

W celu sprawdzenia, czy w okresie kampanii były wykorzystywane środki publiczne do celów kampanii wyborczej, zwrócono się do UM z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej w zakresie eksploatacji telefonów oraz samochodów służbowych.

UM przekazał następujące informacje:

- dane na temat zużycia paliwa oraz przejechanych kilometrów przez samochody służbowe tj.
Wrzesień październik listopad grudzień
droga (km) 4160 1799 1379 1778
Paliwo (l) 380 199,9 187,2 189,7


Porównując dane za październik (okres kampanii) oraz grudzień (okres po wyborach) ilość przejechanych kilometrów oraz zużytego paliwa kształtuje się na podobnym poziomie.

Z informacji nie wynika, aby samochody służbowe UM były wykorzystywane do celów kampanii wyborczej.
- wykaz ilości impulsów rozmów stacjonarnych telefonów stacjonarnych za wrzesień, październik, listopad. Z wykazu nie wynika zależność między wysokością wykorzystanych impulsów a okresem kampanii.
- wykaz czasu połączeń z telefonów komórkowych tj:

(...)

Dwa pierwsze okresy rozliczeniowe to w zasadzie okres kampanii wyborczej, ostatni – już po wyborach. Czas połączeń z telefonu burmistrza oraz jednego z zastępców jest nieznacznie krótszy w okresie powyborczym, z pozostałych telefonów służbowych wyraźnie dłużej rozmawiano w okresie kampanii.

Wnioski

Prawdopodobnie jedna wpłata nie jest prawidłowa, w pozostałych przypadkach nie zauważono nieprawidłowości. Należy jednak zwrócić uwagę na źródła funduszy. Nie zauważono, aby któryś z komitetów podjął starania by pozyskać środki finansowe w postaci drobnych wpłat od sympatyków. Żaden z komitetów nie zwrócił się do wyborców z prośbą o dokonywanie wpłat na cele kampanii a konta bankowe komitetów nie były dostępne dla potencjalnych donatorów. Pod względem finansowym komitety wyborcze były niezależne od wyborców, a kampania wyborcza była bardziej kosztowna dla tych, którzy dopiero walczyli o władzę.
 
Analiza wydatków

W procesie monitorowania kampanii wyborczej analiza wydatków jest jednym z ważniejszych elementów, gdyż pozwala na ocenę rzetelności sprawozdań wyborczych- poprzez porównanie kosztów deklarowanych z wydatkami obserwowanymi w czasie działań monitoringowych. Tylko w wyniku takiego porównania można ujawnić przypadki:

• pośredniego finansowania kampanii przez nieuprawnione podmioty, kupujące niektóre usługi i materiały;
• przekroczenia limitu wydatków.

Organy ustawowo zajmujące się kontrolą sprawozdań wyborczych mogą ograniczyć swoje działania praktycznie do kontroli poprawności i rzetelności sporządzenia sprawozdania. Są w stanie sprawdzić tylko to, co zostanie ujawnione przez komitet, monitoringiem jest natomiast objęty o wiele większy zakres danych.
Monitoringiem objęto te elementy kampanii, które związane były z promocją kandydatów na burmistrza i to one były dokumentowane w postaci opisów lub fotografii. Nie dokumentowano kampanii kandydatów na radnych.

Zasady wydatkowania środków na kampanię

Prawo do prowadzenia kampanii wyborczej na rzecz kandydatów przysługuje, na zasadzie wyłączności, komitetowi wyborczemu (art. 64b Ordynacji wyborczej). Oznacza to, że w okresie kampanii wyborczej wszelkie czynności związane z pozyskiwaniem środków finansowych, dokonywaniem wydatków na organizowanie spotkań przedwyborczych kandydatów promocję poszczególnych kandydatów w formie plakatów, ulotek itd. mogą być prowadzone tylko przez komitety wyborcze. Nie mogą takich działań prowadzić sami kandydaci, a także partie polityczne, stowarzyszenia i inne organizacje, których członkiem jest dany kandydat lub jest przez te podmioty popierany. Komitet wyborczy może wydatkować środki finansowe jedynie na cele związane z wyborami.

Omówienie zauważonych nieprawidłowości

Monitoring miał pokazać, czy powyższe regulacje są łamane i w jaki sposób. Przeprowadzona w tym rozdziale analiza przedstawia wydatki uwzględnione w sprawozdaniach komitetów oraz zauważone w wyniku monitoringu i nie ujęte w rozliczeniach.
W wyniku monitoringu stwierdzono, że istnieje prawdopodobienstwo, iż w trakcie samorządowej kampanii wyborczej w Nowym Targu dopuszczono się naruszeń ordynacji polegających na:

- rozpoczęciu kampanii wyborczej przed terminem,
- przekazaniu środków finansowych na cele inne niż związane z wyborami,
- prowadzeniu kampanii wyborczej przez inne podmioty niż komitet wyborczy,
- zaniżaniu i ukrywaniu wydatków wyborczych,
- braku oznaczenia materiałów wyborczych,
- wspieraniu kampanii wyborczej ze środków publicznych,
- korzystaniu z darowizn rzeczowych lub w formie usług,
- przekroczeniu limitu wydatków.

Rozpoczęcie kampanii wyborczej przed terminem

Początkowym terminem rozpoczęcia kampanii wyborczej był 12 września 2006r. Jednak długo przed tą data zaobserwowano pierwsze działania o cechach kampanii wyborczej. Wprawdzie w opinii PKW akcje tzw. promocji partii, stowarzyszeń lub osób prywatnych nie zostały uznane za przedwczesne rozpoczęcie kampanii, jednak w odczuciu społecznym nasilone akcje promocyjne w okresie przedwyborczym stanowiły element kampanii wyborczej. Podobne sytuacje miały miejsce w całym kraju, a w naszym mieście przykładem rozpoczęcia kampanii wyborczej przed dopuszczonym terminem były działania związane z promocją Andrzeja Rajskiego.

KWW RO Nowotarżanie, z którego startował Andrzej Rajski, został zarejestrowany 21 września 2006 r. i dopiero od tego dnia Komitet mógł pozyskiwać i wydatkować środki na cele związane z wyborami.

Za pierwsze działanie promujące tego kandydata można uznać artykuł w Gazecie Krakowskiej z dnia 28 kwietnia 2006 r. pt. „Mam inną wizję miasta”. Jest to rozmowa „..z Andrzejem Rajskim pierwszym kandydatem na burmistrza Nowego Targu”, która zawiera prezentację kandydata oraz jego wizję przyszłości.

Kolejnym działaniem promocyjnym kandydata było umieszczenie w trakcie Jarmarku Podhalańskiego (sierpień 2006) na jednym z balkonów w nowotarskim rynku banera z wizerunkiem Andrzeja Rajskiego, podpisem „Andrzej Rajski Nowotarżanin” oraz znakiem graficznym KWW RO Nowotarżanie. Taki sam baner został wykorzystany do promocji kandydata podczas pikniku wyborczego (zdjęcia poniżej).

W związku z wcześniejszą prezentacją „pierwszego kandydata na burmistrza Nowego Targu” w Gazecie Krakowskiej z dnia 28 kwietnia 2006 oraz wykorzystaniem znaku graficznego komitetu wyborczego nie można uznać tego działania wyłącznie w charakterze promocji osoby prywatnej.

Innym przejawem falstartu wyborczego może być przedwczesne uruchomienie strony internetowej www.andrzejrajski.pl. Pierwsze publikowane tam wiadomości oznaczono datą publikacji 28 sierpnia 2006 r. „Andrzej Rajski prywatnie”, kolejne dwie datowano na 16 września 2006 r. i są to opinie wyraźnie nawiązujące do wyborów: „W obecnym czasie nie ma lepszej osoby na powalenie starych ukladow, a jeżeli chcemy by Nowy Targ zaczął błyszczeć na nowo jako stolica Podhala to w Nim nadzieja ... Teraz albo nigdy, ale to wszystko zależy od mieszkańców Nowego Targu czy chca zmian, czy dobrze im tak jak jest, .... Mieszkańcu: Tylko głos na mgr Rajskiego daje nadzieje że nowa jutrzenka zaświeci nad miastem.... W waszych rękach nowa nadzieja na lepsze jutro. Tak więc: ANDRZEJ RAJSKI -burmistrz”.


Przekazanie środków finansowych na cele inne niż związane z wyborami

W dniu 22 października 2006 r. KWW Ruch Obywatelski Nowotarżanie zorganizował piknik wyborczy, na którym zaprezentowano kandydatów na radnych, kandydata na burmistrza oraz jego plany na przyszłość. Piknik połączono z konkursem plastycznym dla dzieci „Nowy Targ moje miasto”. Obecne na pikniku dzieci malowały rysunki, które w przerwie między kolejnymi prezentacjami były licytowane. Dochód z licytacji przeznaczono dla jednego z nowotarskich stowarzyszeń na działalność charytatywną – opiekę nad niepełnosprawnymi dziećmi. W licytacji udział brali głownie kandydaci do rady oraz kandydat na burmistrza. Zgodnie z art. 83 ust. 1 Ordynacji wyborczej Komitet wyborczy może wydatkować środki finansowe jedynie na cele związane z wyborami. W związku z tym przepisem PKW w wyjaśnieniach z dnia 13 września 2006r dotyczących finansowania kampanii wyborczej pisze, że „komitet nie może przekazywać środków na cele charytatywne oraz inne cele społecznie użyteczne. Wydatków takich nie mogą też dokonywać samodzielnie kandydaci na radnych oraz kandydaci na wójtów (burmistrzów, prezydentów miast)”. Według interpretacji PKW kandydat może dokonać wpłaty na konto organizacji charytatywnej, może też przyjść na aukcję charytatywną i licytować, ale tylko jako osoba prywatna. Natomiast zakazane są wpłaty dla organizacji dokonywane przez kandydatów w celach wyborczych (np. wzbudzenie sympatii, uznania), a więc nie powinno mieć miejsca łączenie aukcji charytatywnej ze spotkaniem wyborczym organizowanym przez Komitet Wyborczy.

Brak oznaczenia materiałów wyborczych

Zgodnie z ordynacją wyborczą materiały wyborcze powinny zawierać wyraźne oznaczenie, od kogo pochodzą (art. 70 ust. 1). Według stanowiska PKW z dnia 1 sierpnia 2005r „ wyłączność na prowadzenie kampanii posiadają właściwe dla danych wyborów komitety wyborcze. Oznacza to, że każdy materiał wyborczy, niezależnie od formy, sposobu i miejsca prezentacji, musi być oznaczony nazwą komitetu wyborczego, utworzonego w celu udziału w danych wyborach. Niedopuszczalne jest więc, jak się zdarza, umieszczanie na materiale wyborczym (ogłoszeniu prasowym, plakacie, bilbordzie, itp.) jedynie np. nazwy partii politycznej promującej danego kandydata”.

KW PWS
Stwierdzono brak oznaczeń na bilbordach, plakatach A2 oraz ulotkach. Prawidłowo oznaczone były tylko plakaty formatu A3 (zdecydowana mniejszość). Plakaty z prawidłowym oznaczeniem pojawiły się pod koniec kampanii, jednak do końca rozprowadzane były również te bez oznaczeń. Strona interenetowa kandydata zawiera prawidłowe oznaczenie -jednak 04 listopada takiego oznaczenia jeszcze nie było.

KWW Ruch Obywatelski Nowotarżanie
Brak oznaczenia na plakatach oraz na stronie internetowej. Na pozostałych materiałach tj. bilbordach oraz ulotkach podano informację, iż zostały one sfinansowane przez KWW RO Nowotarżanie.

KW PIS
Za wyjątkiem strony internetowej wszystkie materiały były właściwie oznaczone.

KW Samoobrona RP
Nie stwierdzono materiałów reklamowych.

Reklama prasowa

Informacje, komunikaty, apele i hasła wyborcze, ogłaszane w prasie drukowanej lub telewizji bądź radiu muszą zawierać wskazanie, przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą. Za umieszczenie takiego wskazania odpowiada redaktor. Jak wynika z analizy ogłoszeń prasowych z obowiązku tego redaktorzy raczej się nie wywiązywali. Najwięcej ogłoszeń ze wskazaniem źródeł finansowania zamieszczono w Tygodniku Podhalańskim i to dopiero w wydaniach od numeru 44. z 2 listopada- tego samego, w którym ukazała się informacja o monitoringu. Ogłoszenia wyborcze opublikowane w lokalnych dodatkach do Gazety Krakowskiej oraz Dziennika Polskiego nie posiadały prawidłowego opisu.

Należy zauważyć iż niedopełnienie obowiązku oznaczenia materiałów wyborczych stanowi wykroczenie określone w art. 199b Ordynacji wyborczej.
Brak prawidłowego oznaczenia na materiałach wyborczych może oznaczać, iż nie został on sfinansowany ze środków komitetu wyborczego. Materiał taki nie podlega ochronie prawnej.


Limit wydatków wyborczych

Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików Województw stanowi, iż limity wydatków na kampanie są ograniczone limitami. W wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw limit wydatków oblicza się mnożąc kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę radnych wybieranych w okręgu, w których komitet wyborczy zarejestrował kandydatów. Kwota przypadająca na jeden mandat radnego wynosi:

1) w wyborach do rady gminy w gminach do 20 000 mieszkańców - 750 zł;
2) w wyborach do rady gminy w gminach powyżej 20 000 mieszkańców (…) -1 000 zł;
3) w wyborach do rady powiatu -2 000 zł;
5) w wyborach do sejmiku województwa -5 000 zł.

Limit wydatków na prowadzenie kampanii wyborczej kandydata na wójta/ burmistrza/ prezydenta miasta uzależniony jest od ilości mieszkańców gminy. Limit ustala się w następujący sposób:

1) w gminach do 500 tys. mieszkańców: liczba mieszkańców danej gminy przez x 0,5 zł;
2) w gminach pow. 500 tys. mieszkańców: 500 000 x 0,50zł + nadwyżka ponad 500 000 x 0,25zł.
W Nowym Targu limity poszczególnych komitetów kształtowały się następująco:

KW PWS 37 758,00 zł;
Komitety zarejestrowały kandydatów do rady oraz kandydata na burmistrza w jednym okręgu.
1 000x 21 mandatów tj. 21 000 oraz
33 516 (liczba mieszkańców) x 0,5 zł tj- 16 758

KWW RO Nowotarżanie 37 758,00 zł;

KW PIS 41 702 082,50 zł - Limit obliczony dla wszystkich okręgów
KW Samoobrona RP 32 156 371,75 zł - Limit obliczony dla wszystkich okręgów

Limit dotyczy całości wydatków komitetu wyborczego. Limity podlegają zsumowaniu, a komitet może wydatkować na kampanie wyborczą w danej jednostce samorządu terytorialnego i w danym okręgu kwotę niezależną od kwot przypadających w tym okręgu na jeden mandat oraz limitów wydatków na kampanię burmistrza. Jak widać w tabeli komitety utworzone przez partie mogą dysponować środkami nieporównywalnymi z możliwościami komitetów lokalnych. Komitety te składają sprawozdanie łączne z całości wydatków, w dodatku w Państwowej Komisji Wyborczej w Warszawie a nie u Komisarza Wyborczego w Nowym Sączu. Odnalezienie w takim rozliczeniu kosztów kampanii z jednego niewielkiego okręgu jest niemożliwe. Z tego powodu szczegółowym monitoringiem objęto wyłącznie kampanie komitetów lokalnych.

W wyniku oszacowania większości kosztów nieujętych w sprawozdaniach uzyskano przybliżone koszty kampanii- (...). W przypadku komitetów lokalnych stwierdzono dodatkowe wydatki, jednak tylko jeden z komitetów rozliczył z sprawozdaniu cały limit- tym samym wydatki ujawnione w wyniku monitoringu stanowią przekroczenie limitu.

(...)

Koszt kampanii KW PIS jest oszacowany na podstawie obserwacji a także informacji uzyskanych z MZK oraz ZGZiR. Komitet nie posiadał w Nowym Targu sztabu wyborczego, nie organizował spotkań z wyborcami. Podstawową formą reklamy były bilbordy oraz plakaty. W porównaniu z kosztami kampanii pozostałych komitetów jest dużo niższy ale należy pamiętać, że kampania tego komitetu była wspierana przez reklamę w ogólonopolskich mediach. W powyższych zestawieniach nie ujęto kosztów kampanii Komitetu Wyborczego Samoobrona RP, ponieważ nie stwierdzono żadnych przejawów działań promujących kandydata na burmistrza Stanisława Adamowskiego.

(...)

Kampania outdoor

Reklama wielkoformatowa ma niewielki udział w dyskusji merytorycznej to stanowiła jedną z głównych form komunikowania się kandydatów z wyborcami, a wydatki na tą formę reklamy są znaczne. Za wyjątkiem KW Samoobrona RP pozostałe komitety korzystały z tego medium. Bilbordy i banery zlokalizowane były w wielu newralgicznych punktach miasta. Załacznik nr 1 stanowi wykaz bilbordów/ banerów objętych monitoringiem. Monitoring bilbordów wsparli swoimi obserwacjami internauci, którzy na forum internetowym wskazywali lokalizacje pojawiających się reklam.

1. KW PIS – przeważały bilbordy wielkoformatowe umieszczone na głównych szlakach komunikacyjnych oraz w bezpośrednim sąsiedztwie supermarketów. Łącznie stwierdzono 7 obiektów o różnym kształcie i różnej wielkości;

2. KWW RO Nowotarżanie- bilbordy wielkoformatowe prezentowały kandydata na burmistrza na głównych szlakach komunikacyjnych. Obserwacji poddano 4 bilbordy;

3. KW PWS – stwierdzono 14 obiektów w tym 2 banery rozwieszone nad ulicami.

Najwięcej reklam umieścił KW PWS. Wszystkie faktury za wynajem powierzchni wielkoformatowej są wystawione przez ZGZiR i dotyczą powierzchni będącej w dyspozycji miasta. Za udostępnienie wszystkich obiektów ZGZiR należności uregulował komitet. Należy jednak zauważyć, że w kilku przypadkach początkowy termin udostępnienia wg faktur jest późniejszy niż faktycznie. Łącznie kandydatów KW PWS reklamowało 14 szt. banerów/bilbordów. W/g faktur dołączonych do sprawozdania KW PWS zapłacił za wykonanie 10 banerów oraz 5 tablic okręgowych (brak informacji uszczegóławiającej), wynajęcie powierzchni reklamowej oraz usługi zawieszenia 12 szt. Do faktur za wynajęcie powierzchni dołączono wykaz lokalizacji bilbordów.

W sprawozdaniu brak kosztów:

- wynajmu powierzchni pod dwie reklamy na ścianie budynku przy ul. Kościelnej;
- kosztów rozwieszenia 2 bilbordów;
- udostępnienia obiektów, do których przytwierdzono mocowania banerów nad ul. Krzywą oraz Kazimierza Wielkiego;
- kosztów projektu graficznego;
- wydruku 4 bilbordów. W/g informacji otrzymanej z komitetu są to tablice okręgowe opłacone fakturą nr 125/11/2006 z dnia 10.11.2006r.
- wynajmu powierzchni pod ekspozycję pięciu „tablic okręgowych”, których wydrukowanie kosztowało komitet 1744,60 zł.

W sprawozdaniu KWW RO Nowotarżanie znajdują się dokumenty za wynajem czterech tablic reklamowych (3 bilbordy + trójkąt)- ilość lokalizacji zgodna z wynikami obserwacji. Komitet jednak zapłacił za produkcję i wyklejenie 6 szt. bilbordów o wymiarach 5,04x 2,38m oraz wykonanie konstrukcji- bark kosztów udostępnienia terenu pod postawienie konstrukcji. Wg informacji uzyskanej od konkurentów bilbord komitetu wisiał jeszcze przy ul. Waksmundzkiej. Obiekt nie był monitorowany, nie jest znany okres ekspozycji.

Wydatki na reklamę w internecie

Intensywna kampania wyborcza odbywała się na forum dyskusyjnym www.forum.nowytarg.pl - dostępnym bezpłatnie dla wszystkich użytkowników. Na tym samym forum cyklicznie pojawiały się banery reklamowe (linki do stron) dwóch kandydatów. Komitety lokalne zapłaciły za reklamę na stronie www.foto.podhale.pl.

Ponadto trzech kandydatów posiadało swoje strony internetowe:
1. Andrzej Rajski- www.andrzej.rajski.pl
2. Marek Fryźlewicz- www.marek.fryzlewicz.pl dodatkowo strona PWS- www.pws.org.pl
3. Mariusz Jelonek- www.mariuszjelonek.org -strona pojawiła się tuż przed wyborami, zawierała niewiele informacji- wg kandydata została wykonana nieprawidłowo i z naruszeniem terminu w związku z czym nie uiszczono za nią należności.

Na stronach www.pws.org.pl oraz www.marek.fryzlewicz.pl zamieszczono informacje, iż strony te są finansowane przez KW PWS.

(...) KWW RO Nowotarżanie nie wykazał wszystkich kosztów związanych z funkcjonowaniem strony w sieci. Brakuje co najmniej kosztów rejestracji domeny, administrowania oraz projektu strony. Z treści faktur KW PWS wynika, że zapłacił za wykonanie oraz rejestrację jednej strony www.

Kampania prowadzona była z wykorzystaniem Nowotarskiej Telewizji Kablowej, w której KW PWS wyemitował plansze z tekstem „Rezolucji”, plansze z wizerunkami kandydatów do rady oraz spot wideo. Kandydatów KW RO Nowotarżanie reklamowały plansze oraz spot video. KWW RO Nowotarżanie nie wykazał żadnych kosztów produkcji wyemitowanego spotu tj. wykonania zdjęć, montażu i realizacji spotu.

Reklama w prasie

Z reklamy prasowej komitety korzystały w ograniczonym zakresie. Monitoringiem objęto wszystkie lokalne wydania:

1. Tygodnika Podhalańskiego,
2. Gazety Krakowskiej Na Podhalu,
3. Dziennika Polskiego Podhalańskiego wraz wydaniem specjalnym Podhale- Wybory 2006.

We wszystkich monitorowanych czasopismach wydrukowano zaledwie dwie reklamy całostronicowe (obydwie dla KW PWS) – w Tygodniku Podhalańskim oraz w dodatku do Dziennika Polskiego- Podhale Wybory 2006. Ponadto KW PWS zamieścił w/w gazetach tekst rezolucji, na którą KWW RO Nowotarżanie odpowiedział „Oświadczeniem” wydrukowanym w Dzienniku Polskim Podhalańskim. Za wydrukowanie w/w ogłoszeń komitety zapłaciły z własnych środków: KW PWS – 6871 zł, KWW RO Nowotarżanie – 854 zł.

Spotkania wyborcze

KW RO Nowotarżanie

Ta forma dialogu z wyborcami dominowała w strategii KWW RO Nowotarżanie. Kandydat umieszczał zapowiedzi swych spotkań na stronie internetowej. Jak wynika z informacji uzyskanej od pełnomocnika finansowego komitetu, na jednym z pierwszych spotkań w dniu 14.10.2006 – obecni byli głownie kandydaci z rodzinami. Komitet nie ponosił żadnych kosztów spotkania. Pozostałe zapowiadane spotkania to:
- spotkanie z młodzieżą w klubie muzycznym „6”- 08-10-2006,
- spotkanie z Cechu Rzemiosł Różnych - 20.10.2006,
- festyn wyborczy- 22.10.2006r.

Szczegółowym monitoringiem objęto festyn wyborczy. Program obejmował prezentację kandydata na burmistrza oraz kandydatów do Rady Miasta. Podczas festynu zorganizowano konkurs rysunkowy dla dzieci połączony z licytacją prac. Oprawę muzyczną zapewniła kapela „Górzanie”, goście mogli posilić się góralskim jadłem (za odpłatnością) oraz poczęstować ciastem własnego wypieku. Komitet wykazał następujące koszty organizacji spotkania:
- oprawa muzyczna zespołu Górzanie -700,00 zł,
- wynajęcie podium od ZGZiR -488,00 zł
Komitet nie zapłacił za:
- wynajem placu, na którym odbywał się festyn,
- wynajem stołów oraz ław. W/g wyjaśnienia P. Rajskiego wszystkie stoły rozłożone podczas festynu, były własnością firmy gastronomicznej "Winiarscy", która całkowicie na swój rachunek prowadziła podczas festynu gastronomię.
- zakupu mini maskotek- rozdawanych dzieciom na początku festynu.

Dla dzieci zapewniono dmuchaną zjeżdżalnię, która cieszyła się dużym
powodzeniem. Opłata za korzystanie pobierana była w różnej wysokości, często dzieci mogły korzystać bezpłatnie.

Pozostałe spotkania nie były monitorowane. Komitet rozliczył koszty wynajmu sal na konferencję w dniu 03.10 oraz spotkanie w siedzibie Euroregionu - 90,00 zł, catering restauracji Ruczaj na spotkaniu przedwyborczym– 67,50 zł oraz catering firmy Art.-Style- 1 000,00 zł.

KW PWS

Komitet zorganizował jedno spotkanie z wyborcami. Spotkanie pod hasłem „Spotkanie przy kawie” odbyło się w dniu 08.11.2006r w nastrojowej atmosferze w sali widowiskowej Osiedlowego Domu Kultury. Na sali rozmieszczono 13 stolików nakrytych serwetkami, ciasteczkami oraz udekorowanymi płonącymi świeczkami. Oprawę muzyczną zapewnił zespół Śwarni. Uczestnicy spotkania mogli do woli częstować się ciastkami, kawą, herbatą. Na spotkaniu wyświetlono obszerne fragmenty filmu z serii „Instynkt Tropiciela” oraz prezentację multinedialną. Komitet zapłacił za:

- wynajem sali od Nowotarskiej Spółdzielni Mieszkaniowej - 48,80 zł,
- wypożyczenie sprzętu nagłaśniającego od MOK-u - 100,00 zł,
- ciastka z cukierni Steskal - 160,54 zł.

Brak kosztów: kawy, herbaty, świeczek, serwetek, naczyń jednorazowych (tacki, kubki, łyżeczki), cukru, obsługi kelnerskiej oraz kosztów wypożyczenia laptopa, ekranu, projektora multimedialnego oraz kosztów licencji (ok. 1 000 zł) na publiczne odtwarzanie filmu.

Koszt produkcji i dystrybucji plakatów i ulotek wyborczych

Najwięcej środków komitety wydały na kampanię w formie plakatów oraz ulotek. Pierwsze plakaty zaobserwowano 14.10.2006. Plakaty kandydatów (A. Rajskiego oraz M. Fryźlewicza) wisiały w większości witryn sklepów i zakładów w centrum miasta. Na tablicach ogłoszeniowych pojawiły się dopiero pod koniec kampanii. Spośród kandydatów na burmistrza tylko plakaty Mariusza Jelonka wisiały na płatnych tablicach reklamowych. Ilość plakatów lokalnych komitetów była podobna, zdecydowanie mniej rozwieszono plakatów KW PIS. W tabeli 9 przedstawiono wszystkie wydatki związane z produkcją oraz dystrybucją ulotek wykazane przez komitety w sprawozdaniu. W rozliczeniu KW PWS brakuje kosztów:

- ekspozycji plakatów kandydatów na radnych w autobusach MZK (179,34 zł) oraz na płatnych tablicach ZGZiR (97,6 zł). Za reklamę w autobusach zapłaciło stowarzyszenie PWS, wynajęcie tablic opłacili kandydaci do rady;
- wykonania listów programowych- na jednej z faktur wykazano koszty ich dystrybucji.
- plakatów A3 oraz ulotek A4 kandydata na burmistrza- wg wyjaśnień komitetu są to plakaty i ulotki kandydata na radnego ujęte na jednej z faktur jako 1 kpl. Brak danych do ustalenia, co zawiera komplet materiałów o wartości 207 zł. Porównując wartość jednego kompletu z wydatkami kontrkandydata na same tylko ulotki (6200 szt. o wartości 1285,88 zł) wydaje się, że albo komitet uzyskał znaczny rabat od firmy poligraficznej albo część materiałów opłacono bez pośrednictwa konta komitetu. Jeżeli przyjmiemy, iż połowa z kwoty 207 to wartość ulotek a pozostała plakatów, to w skład kompletu mogło wchodzić 57 szt. plakatów A3 oraz 345 szt. ulotek Ta ilość ulotek mogła być rozprowadzona w zaledwie ośmiu blokach (1 blok to trzy klatki po 15 mieszkań). Zaś łączna ilość plakatów kandydata na burmistrza to wg sprawozdania będzie nie więcej niż 607 szt. Poniższe wykresy przedstawiają zestawienie ilości plakatów i ulotek dwóch kandydatów oraz koszty zapłacone za ich wydrukowanie jakie komitety wykazały w sprawozdaniach.

Szczególnie dane KW PWS dot. ulotek wydają się mało wiarygodne. Wykazane przez komitety koszty produkcji (bez dystrybucji) plakatów i ulotek są bardzo podobne (KW PWS- 11 370 zł, KWW RO Nowotarżanie – 11 756 zł). Trudno określić dokładne ilości plakatów rozwieszonych przez komitety ale zdaniem monitorujacych dominowały plakaty KW PWS. Ponadto komitet ten zgłosił i reklamował o 1/3 więcej kandydatów niż KWW RO Nowotarżanie.

(...)

Transport i telefony, czynsz

Według sprawozdań tylko KW PWS poniósł koszty transportu i to tylko w granicach administracyjnych miasta. Wyjazdy do Nowego Sącza na rozprawę w trybie wyborczym nie generowały żadnych kosztów dla komitetów.
Za wynajęcie lokali, w których znajdowały się siedziby komitetów został opłacony czynsz w wysokości 600 zł- KW PWS oraz 476 zł- KWW RO Nowotarżanie.
Koszty rozmów telefonicznych to wydatek dla KW PWS- 50 zł oraz 97 zł dla KW RO Nowotarżanie.

Pozostałe wydatki

Wydaje się, że nie sposób prowadzić kampanię wyborczą bez wykorzystania podstawowych chociaż materiałów biurowych. Ze sprawozdań wynika, ze udało się to KW PWS, który nie ponosił na ten cel żadnych kosztów- nie korzystano z papieru, segregatorów, tuszu, długopisów, nie drukowano żadnych dokumentów pomimo, iż przynajmniej sprawozdanie jest sporządzone w formie papierowej a dodatkowo na spotkaniu przedwyborczym rozdawano wydruki ze strony www kontrkandydata sporządzone na papierze A4. Każda dołączona do sprawozdania faktura jest opisana długopisem, którego nie kupiono. Spośród pieczątek, którymi opieczętowano dokumenty tylko dwie są zakupione przez komitet (dwa wagrafy i dwie gumki po 4 linie) brak kosztów zakupu pieczątek imiennych pełnomocników.
Wśród kosztów KWW RO Nowotarżanie istotną pozycję stanowią wydatki na wynagrodzenie za usługę świadczoną na rzecz komitetu przez pełnomocnika finansowego oraz adwokata. KW PWS nie zapłacił za usługę adwokata ani prowadzenia księgowości. Jeżeli księgowość była prowadzona przez pełnomocnika komitetu nie jest to naruszenie Ordynacji wyborczej.

Inne spostrzeżenia

W wyniku analizy sprawozdań stwierdzono, że na pewne elementy kampanii całkowicie brakuje pokrycia w wydatkach tj. kosztów ekspozycji plakatów kandydatów na radnych na słupach energetycznych i w zamykanych gablotach Polskiego Związku Wędkarskiego.
W obu sprawozdaniach brak kosztów materiałów niezbędnych do umieszczenia plakatów na latarniach oraz tablicach (tektura, zszywki). Wydaje się, że niektórzy kandydaci na radnych działali na własną rękę i te wydatki nie znalazły się w sprawozdaniu. Kampania kandydatów na radnych nie była monitorowana i w związku z tym te elementy kampanii są udokumentowane w niewielkim zakresie.

Zjawisko tzw. „wojny plakatowej” wystąpiło w ograniczonym zakresie i dot. plakatów umieszczonych na tablicach bezpłatnych. Zdecydowaną większość plakatów kandydatów na burmistrza powieszono w witrynach sklepów i zakładów. Na tablicach ogłoszeniowych plakaty kandydatów na burmistrza pojawiły się dopiero w ostatnich dniach kampanii. Oczywiście komitety nie przestrzegały zakazu zaklejania plakatów. W tym zakresie panował spory chaos- zaklejano zarówno plakaty konkurentów jak i własne. W czasie ciszy wyborczej zauważono, że niektóre tablice zmieniły kolorystykę- wynik analizy fotografii ujawnił zjawisko odkrywania plakatów przez zrywanie odpowiedniej ilości warstw plakatów.

Kampania wyborcza ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów. W okresie od zakończenia kampanii, aż do zakończenia głosowania Ordynacja wyborcza zabrania prowadzenia agitacji na rzecz kandydatów. Tymczasem w dniu 11 listopada na stronie internetowej Urzędu Miasta oraz stronie www.foto.podhale.pl nadal wyświetlano banery reklamujące Andrzeja Rajskiego oraz Marka Fryźlewicza. Ze względu na brak jednoznacznej opinii jak należy traktować reklamę w internecie wysłano zapytanie do PKW. Z otrzymanej odpowiedzi wynika, że baner wykupiony przed ciszą wyborczą, może "wisieć" również w trakcie ciszy. Nie jest również zabronione pozostawienie na czas ciszy wyborczej strony www komitetu wyborczego z informacjami o kandydatach czy zachętami do głosowania. W związku z powyższym emisja reklam wyborczych w internecie w trakcie ciszy nie jest zabroniona, jednak w ocenie monitorujących powinna być niedozwolona. Taką samą opinię wyraził również przedstawiciel jednego z lokalnych komitetów.
W związku z prasowymi doniesieniami na temat manipulowania wynikami wyborów z wykorzystaniem „sztucznej migracji wyborców” sprawdzono w Wydziale Ewidencji Ludności zakres zmiany w wykazie spisów wyborców. W roku 2005 oraz 2006 spis wyborców zwiększył się o odpowiednio o 22 i 26 osób i jest to liczba wynikająca z naturalnej migracji ludności.

Koło Naukowe Politologów Akademii Pedagogicznej w Krakowie