Rozbiórka katowni w Waksmundzie budzi sprzeciw, ale gmina zapewnia, że godnie upamiętni bohaterów
Lokalne środowisko patriotyczne protestuje przeciwko rozpoczętej rozbiórce starej szkoły w Waksmundzkiej, miejsca w którym była torturowana i mordowana miejscowa ludność za działalność konspiracyjną w Konfederacji Tatrzańskiej. Urząd Gminy Nowy Targ odpowiada: wszystko dzieje się za zgodą mieszkańców, a męczeństwo i bohaterstwo mieszkańców wsi Waksmund zostanie odpowiednio upamiętnione.
"Przetrwała zabory, przetrwała pierwszą wojnę światową, przetrwała Niemca, przetrwała Ruska, przetrwała komunę, lecz Tuska i lokalnej PO nie przetrwała” - piszą w pierwszych słowach listu rozesłanego do mediów członkowie lokalnej organizacji patriotycznej GRH Błyskawica W.G. „Budynek starej szkoły w Waksmundzie [powiat Nowy Targ na Podhalu - DzR] jest miejscem skropionym męczeńską krwią Bohaterów wsi Waksmund, katowanych w murach tej szkoły przez okupanta niemieckiego za działalność konspiracyjną w szeregach Konfederacji Tatrzańskiej. Budowa tego obiektu rozpoczęła się w roku 1893, a dwa lata później młodzież rozpoczęła w niej naukę. Budynek na potrzeby uczniów został poszerzony o jedną salę w roku 1909. W budynku tym pomimo funkcji szkolnej powstawały organizacje takie jak: chór, koło teatralne (którego jednym z wyróżniających się członków był Franciszek Cyrwus "Kępa", partyzant Konfederacji Tatrzańskiej), ognisko Związku Podhalan, biblioteka szkolna. Szkoła w czasie II wojny światowej była miejscem tortur i kaźni wielu mieszkańców wsi. Tu bowiem Niemcy prowadzili przesłuchania partyzantów i ich rodzin. To stąd po brutalnych przesłuchaniach dwukrotnie prowadzono skazańców na lokalny cmentarz podczas dwóch pacyfikacji wsi. To tutaj dotkliwie znęcano się nad podejrzanymi o współpracę z chłopcami od "Ognia" - chłostano ich, wieszano na drzwiach, wbijano szpilki pod paznokcie... To właśnie z tej szkoły 27 lutego 1943 r. zostali wyprowadzeni wszyscy uczniowie by obserwować - pod bronią okupanta niemieckiego oraz lokalnych zdrajców i konfidentów - egzekucję na dwóch członkach Konfederacji Tatrzańskiej. Na oczach dziatwy szkolnej zostali rozstrzelani Michał Garbacz i Jan Waksmudzki. W tym Budynku torturowane były rody Kurasiów, Waksmudzkich, Srali, Cyrwusów, Rejczaków, Niemców, oraz innych. Budynek tej szkoły jest miejscem uświęconym krwią tych, którzy mieli odwagę przeciwstawić się okupantowi, walczyć o wolność i za nią ginąć. Nigdy nie wolno nam o tym zapomnieć.
Obecnie trwa rozbiórka i demontaż tego miejscowego mauzoleum, za które jako gospodarz odpowiada Gmina Nowy Targ. Jeszcze w roku 2004 na uroczystym zebraniu wiejskim mieszkańcy - bez przeprowadzonego referendum w tej sprawie wśród całej społeczności wsi - podjęli rezolucję o rozebraniu budynku starej szkoły, a w tym miejscu wmurowaniu tablicy upamiętniającej ofiarę jaką Waksmudzianie złożyli na ołtarzu Ojczyzny. Jak Podaje Tygodni Podhalański w artykule z dnia 19 marca 2012 roku protest na sesji rady gminy w dniu Żołnierzy Wyklętych złożył radny Stanisław Waksmundzki, mieszkaniec wsi Waksmund. Faktem jest, że budynek po powodzi w roku 1997 i budowie nowej przeprawy mostowej na Dunajcu został poważnie naruszony, lecz można było go ratować. Jednak sam jeden radny bez poparcia lokalnej ludności oraz bez porozumienia z lokalnymi środowiskami patriotycznymi nie jest w stanie przeforsować rażącej siły "wroga". Smuci fakt iż Wójt Kolasa - notabene korzeniami rodzinnymi złączony z rodziną Kurasiów - nie stanął w obronie tego jakże ważnego miejsca czci i pamięci zroszonego krwią męczenników Waksmundu.
Rozbiórka trwa na dobre, szkoła i inne piękne miejsce jakim była stara plebania, za cichą aprobatą mieszkańców pozostaną tylko na zdjęciach i w pamięci tych, którzy byli do nich przywiązani. Jak to bywa ostatnimi czasy w naszym kraju, dla potomnych nie pozostawia się miejsc pamięci, które opisywało by smutną, a zarazem piękną kartę historii naszej wsi. Może w tym miejscu powstanie jakieś nowoczesne centrum "myśli" mniejszości seksualnej bo to teraz takie modne, a historia jest nudna i nieatrakcyjna? "Nie warto wracać do niej bo nie mamy czym się szczyć" - to pragną nam wmówić obecne władze, zarówno na najwyższych szczeblach rządowych jak i tych lokalnych. Przyjdzie czas rozliczenia, tylko czy ktoś, poza garstką ludzi będzie o tym jeszcze pamiętał?”
Stanowisko Urzędu Gminy Nowy Targ w tej sprawie przedstawił wicewójt gminy Marcin Kolasa. Oto jego treść: „Gmina Nowy Targ troszczy się o pamięć i historię naszej lokalnej ojczyzny, czego wyrazem jest wspieranie i organizowanie wielu wydarzeń o charakterze historycznym, wspieranie publikacji historycznych i dbałość o pomniki historii. Również Waksmund nie jest tutaj wyjątkiem. Władze Gminy Nowy Targ wspierają i uczestniczą od lat w organizowanych w Waksmundzie uroczystościach patriotycznych takich jak rocznice pacyfikacji wsi czy rocznice śmierci Józefa Kurasia „Ognia” oraz wspierają wydawnictwa poświęcone wydarzeniom z okresu II wojny światowej i okresu powojennego z Waksmunda i Gminy Nowy Targ.
Decyzja o rozbiórce budynku starej szkoły w Waksmundzie została podjęta przez Zebranie Wiejskie Wsi Waksmund na zebraniu wiejskim w dniu 22 kwietnia 2007 roku. Zebranie Wiejskie zgodnie ze statutem Gminy Nowy Targ jest najwyższym organem władzy w miejscowości podejmującym decyzje w sprawach istotnych dla miejscowości oraz zatwierdzającym kierunki działań na przyszłość. Również Rada Sołecka oraz Sołtys Wsi Waksmund w związku z decyzją zebrania wiejskiego zwrócili się do Gminy z wnioskiem o realizację uchwały zebrania wiejskiego wnioskując jednocześnie o stworzenie miejsca upamiętniającego męczeństwo i bohaterstwo mieszkańców wsi Waksmund podczas 2 pacyfikacji wsi. Gmina po otrzymaniu stanowiska mieszkańców postanowiła zlecić dodatkowo opracowanie ekspertyzy technicznej budynku, która wskazała by czy istnieje możliwość remontu budynku. Wykonana w lutym 2008 roku przez zewnętrzną firmę ekspertyza wykazała, iż ewentualny remont budynku ze względu na jego fatalny stan techniczny oraz trudność w uzyskaniu odpowiednich pozwoleń byłby niezwykle trudny do zrealizowania i bardzo kosztowny.
Wobec powyższego Wójt Gminy zlecił przygotowanie niezbędnej dokumentacji (pozwolenie na rozbiórkę) oraz wystąpił do Małopolskiego Konserwatora Zabytków z prośbą o uzgodnienie rozbiórki budynku. Zadeklarował również stworzenie miejsca upamiętniającego męczeństwo i bohaterstwo mieszkańców wsi Waksmund podczas II wojny światowej. W dniu 19 marca 2012 roku Gmina otrzymała postanowienie Małopolskiego Konserwatora Zabytków o uzgodnieniu rozbiórki budynku wskazując jednocześnie „…na konieczność upamiętnienia w postaci pomnika, obelisku lub tablicy- dokonanej w budynku szkoły przez wojska niemieckie zbrodni wojennej na miejscowej ludności w czasie II wojny światowej”.
Po dopełnieniu niezbędnej procedury i wnioskach Rady Sołeckiej i Sołtysa o zaplanowanie środków na ten cel w budżecie, Rada Gminy Nowy Targ przyjęła zadanie rozbiórki starej szkoły w Waksmundzie zatwierdzając projekt budżetu na rok 2013. Obecnie trwa realizacja tego zadania. Po zakończeniu rozbiórki Gmina przystąpi do prac i uzgodnień zagospodarowania powstałego terenu, gdzie zostanie wmurowana tablica lub obelisk upamiętniający męczeństwo i bohaterstwo mieszkańców wsi Waksmund podczas II wojny światowej. Miejsce to stanie się kolejnym pomnikiem pamięci o tamtych czasach na terenie Gminy Nowy Targ zarówno dla mieszkańców jak i odwiedzających Waksmund gości i będzie pod szczególną opieką władz Gminy. To tam każdy gość odwiedzający Waksmund, a niekoniecznie zorientowany w jego historii będzie mógł przeczytać o bohaterstwie i poświęceniu dla ojczyzny Waksmundzian. To tutaj będzie można złożyć symboliczną wiązankę kwiatów i organizować uroczystości patriotyczne co nie jest możliwe dzisiaj.
Na koniec pozwolę sobie na krótką refleksję. Oczywiście dbałość o pomniki historii z tamtych czasów jest niezwykle ważna i istotna i jeśli jest to tylko możliwe powinno się to zadanie realizować, ale jeszcze ważniejsze jest by tą pamięć mieć w głowie, w sercu i przekazywać ją swoim najbliższym. I tego sobie i Państwu życzę.” - z poważaniem Marcin Kolasa, zastępca wójta gminy Nowy Targ.
oprac. r/