Mieszkanie socjalne przysługuje osobom w najtrudniejszej sytuacji materialnej i życiowej, może być przyznane na mocy orzeczenia sądu. Do takich mieszkań trafiają zazwyczaj osoby, które zostały eksmitowane ze swojego mieszkania. W przypadku orzeczenia eksmisji przez sąd, należy złożyć pismo do właściwego sądu o przyznanie mieszkania socjalnego, a po uprawomocnieniu się wyroku, należy się udać się do gminy w celu wydzielenia lokalu socjalnego z zasobów gminnych.
Zasady ubiegania się o mieszkanie socjalne
Obowiązki związane z najmem socjalnym spoczywają na gminach, a ramy prawne w tym zakresie określa ustawa z 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
Ubiegając się o mieszkanie socjalne ze względu na trudną sytuację materialną i mieszkaniową, należy złożyć wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego, zaświadczenie o dochodach wnioskującego oraz członków gospodarstwa domowego zgłoszonych do wspólnego zamieszkiwania, zaświadczenie z urzędy gminy (dzielnicy) potwierdzające miejsce ostatniego zameldowania wnioskodawcy i domowników. Pozostałe wymagane dokumenty określa uchwała konkretnej gminy. W trakcie postępowania organ może zażądać dodatkowych dokumentów, niezbędnych do rozpatrzenia sprawy.
Umowę najmu lokalu socjalnego zawiera się na czas oznaczony. Nie ma możliwości zamiany, ani wykupu takiego mieszkania. Czas trwania umowy ustalają władze gminy, zgodnie z zasadami polityki mieszkaniowej. Przy określaniu czasu na jaki została zawarta umowa, gmina powinna wziąć pod uwagę cele przyznawania lokali socjalnych. Najważniejszymi celami przyznawania lokali socjalnych jest wsparcie osób i rodzin ubogich oraz przeciwdziałanie bezdomności. Umowę najmu lokalu socjalnego można przedłużyć na następny okres, jeśli najemca nadal pozostaje w trudnej sytuacji. Gmina może wypowiedzieć najem lokalu socjalnego bez zachowania terminu wypowiedzenia, jeżeli najemca uzyskał tytuł prawny do innego lokalu i może zamieszkiwać w tym lokalu.
Standard mieszkania socjalnego jest niski, ale stan techniczny zapewnia możliwość zamieszkania. Mieszkania takie często posiadają wspólne łazienki i kuchnie, w niektórych przypadkach pozbawione są centralnego ogrzewania lub bieżącej wody.
W pierwszej kolejności prawo do lokalu socjalnego mają: kobiety ciężarne, małoletni, niepełnosprawni, ubezwłasnowolnieni oraz osoby sprawujące opiekę i wspólnie z nią zamieszkujący, obłożnie chorzy, bezrobotni, emeryci i renciści spełniający kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby spełniające przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały. Pierwszeństwo otrzymania mieszkania socjalnego mają mieszkańcy budynków, które są przeznaczone do rozbiórki, a nadzór budowlany wydał nakaz opróżnienia lokalu. Mieszkanie socjalne na 1 osobę musi mieć minimum 10 metrów kwadratowych łącznej powierzchni pokoi, a w przypadku gospodarstwa domowego rodziny, powierzchnia pokoi powinna wynosić minimum 5 metrów kwadratowych, w przeliczeniu na 1 osobę. Stawka czynszu za lokal socjalny nie może przekraczać połowy najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym. Mieszkania socjalne mają na celu zapewnienie ochrony lokatorów, których prawo do innego lokalu wygasa. Regulacje prawne dotyczące najmu lokalu socjalnego nie pozwalają na pozostanie osób w ciężkiej sytuacji życiowej bez mieszkania.
Mieszkanie socjalne a eksmisja
Wydając wyrok eksmisyjny sąd ma obowiązek orzec czy osobie eksmitowanej przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.
Przy ustalaniu powyższego będzie brany pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególna sytuacja materialna i rodzinna. Sąd może orzec o braku takiego uprawnienia w szczególności, jeżeli nakazanie opróżnienia lokalu następuje z powodu zaniedbywania przez lokatora swoich obowiązków, niszczenia urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku oraz rażącego wykraczania przeciwko porządkowi domowemu.
W przypadku eksmisji - obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.
Jeżeli sąd uzna, że eksmitowana osoba spełnia warunki do otrzymania lokalu socjalnego, to wstrzyma wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W praktyce oznacza to, że do tego czasu nie ma obowiązku opuszczania mieszkania, z którego orzeczona jest eksmisja.