Kolejny wykład Barbary Słuszkiewicz o nowotarskich kamieniczkach

Spotkanie organizuje Miejski Ośrodek Kultury, Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu. Barbara Słuszkiewicz opowiedziała dzieje mieszkańców kamienic nr 10 i 11.

Dom nr 10 przy nowotarskim rynku jeszcze na początku XIX w. był parterowy. Wielokrotnie zmieniał właścicieli. W 1805 r. byli nimi rolnicy Antoni Gładysiewicz z żoną Katarzyną Klocek, w 1821 i 1824 r. Błażej Rożański z żoną Marianną. Po wielu działach spadkowych od 1836 r. występuje w dokumentach jako właściciel Wincenty Rekucki z żoną Reginą Gładysiewicz. W 1860 i 1876 roku źródła wymieniają właściciela kamienicy nr 10 - kupca Ludwiga Laura. Ludwig Laur przybył ok. 1855 roku do Nowego Targu za swoim bratem Karolem Laurem, który tutaj się osiedlił. Ludwig Laur był radnym miejskim i członkiem C.K. Powiatowej Komisji Szacunkowej Rady Powiatowej. Od małżonków Ludwika i Marii Laurów nieruchomość nabyli Józef Goldmann i Szipa (Szymon) Langer. Dobudowali piętro przeistaczając budynek w kamienicę. W 1890 roku księga katastralna wymienia jako właścicieli realności Józefa Goldmanna i jego syna. Od lat 30. XX wieku, aż do wybuchu II wojny światowej kolejnym właścicielem był kupiec i przemysłowiec Jakub Neŭmann, który posiadał także sąsiednią kamienicę nr 9. Początkowo miał on kram z towarami mieszanymi, a później zajmował się handlem drewnem oraz posiadał licencje na sprzedaż alkoholu.

Zmieniali się też lokatorzy domu. Byli nimi między innymi: Antoni Totoś ze swą żoną Katarzyną Macinowicz, Antonina i Józef Kranzberg „pensjonowany” baron z Brna, Victor i Eva Zeitler wcześniej obywatele Węgier, urzędnik skarbowy Józef Drozd z żoną Józefą, adwokat Bernard Kohn z żoną Eugenią.

W tym budynku Salomon Goldmann prowadził sklep, restaurację i wyszynk piwa, adwokat dr Henryk Mildengrün - kancelarię adwokacką, a Towarzystwo Zaliczkowe co najmniej od 1883 r. dzierżawiło 3 pomieszczenia na parterze prowadząc tam 3 kancelarie służące za siedzibę swoich władz. Kupiec Herman Springer miał sklep na parterze, Jakub Knopf - 2 pomieszczenia tj. mieszkanie i pracownię krawiecką. Na I piętrze w kamienicy nr 10 była pracownia kuśnierska Józefa Stattera. W czasie okupacji niemieckiej w latach 1944-1945 lokale w kamienicy dzierżawili: Janina Pustówka, Stefan Grzelczak i Kajetan Podlewski.

Kamienica nr 11. Pierwotnie na tej parceli były położone dwa domy oznaczone numerami orientacyjnymi 13 i 14. Jeden z późniejszych właścicieli Jakub Goldfinger, nabył dwa domy i w ich miejsce zbudował murowaną, piętrową kamieniczkę.

Dawny dom nr 13 należał do starej rodziny mieszczan nowotarskich Kloczków. Kolejnymi właścicielem domu byli Jakub Stanko z żoną Wiktorią Maniowską, a od 1860 r. Antoni Janelli, bogaty przemysłowiec nowotarski. Źródła z 1876 roku wymieniają Jakuba Goldfingera jako właściciela piętrowej kamienicy nr 13/14. Handlował on towarami żelaznymi, naftą, suknem. Dostarczał chleb nowotarskiemu Oddziałowi C.K. Artylerii w Nowym Targu. Był ajentem Krakowskiego Towarzystwa Asekuracyjnego, który ubezpieczał od ognia przede wszystkim budynki miejskie; ratusz, młyn i tracz. W latach 1881 – 1896 Jakub Goldfinger pełnił funkcję wiceburmistrza miasta Nowego Targu i zasłużył się jako przedstawiciel ludności żydowskiej dla historii miasta.

W 1901 roku małżonkowie Kunegunda i Jakub Goldfinger sprzedali kamienicę oznaczoną dawnymi konskrypcyjnymi nr 13/14 Towarzystwu Zaliczkowemu. Towarzystwo to założone w 1877 roku było najstarszą na Podhalu instytucją oszczędnościowo - kredytową o statusie stowarzyszenia gospodarczego. Członkami Towarzystwa zostali mieszkańcy Nowego Targu, kupcy, rzemieślnicy oraz rolnicy z powiatu nowotarskiego. Od 1922 roku towarzystwo działało pod szyldem „Towarzystwo Rolniczo-Zaliczkowe” w Nowym Targu.

Mieszkańcami domu nr 13 byli Eduard Klimek, kasjer magistratu nowotarskiego z żoną Anną, leśniczy miejskich lasów Józef Lipiński, graf Coär Dworzak, szef stacjonujących c.k. wojsk austriackich. Tutaj zatrzymał się i zamieszkał dostojny magnat Jakub Kopp mieszczanin z Baden, który rozchorował się na febrę i zmarł 11 kwietnia 1854 roku.
Z kolei budynek oznaczony dawniej nr 14 był własnością Karola Küstla, który w 1817 roku dzierżawił grunty miejskie, pastwiska i lasy, a później Józefa Alojzego Küstla i Marianny Łasinszczanki. Józef był nauczycielem i kierował miejscową szkołą oraz pełnił funkcję kontrolera kasy miejskiej. W latach 1860 -1862 podatek od tego domu płacą już jego nowi nabywcy Jakub Goldfinger z żoną Kunegundą i Markus Goldfinger. Znacznie później bo w 1876 roku małżonkowie są właścicielami sąsiedniej kamienicy według ówczesnej numeracji oznaczonej nr 13.

W czasie II wojny światowej nieruchomość zajęta była na rzecz Rządu Generalnego Gubernatorstwa. W latach 1944 - 1945 kamienicę użytkowała Spółdzielnia ”Podhale” w Nowym Targu.

Lokatorami domu nr 11 były przede wszystkim osoby zajmujące posady urzędnicze w mieście i posiadające stałe dochody: Franz Seeger, Bazyli Tyziński, Franciszek Stadler vel Statler, Józef Żaczkiewicz z żoną Heleną Żegiestowską, Jan Döerfler, Antoni Wojcicki z żoną Jadwigą Dudzińską, Bernard Kohn z rodziną.

Na parterze kamienicy znajdowało się kilka sklepów, między innymi kupiec Aron Rossbach oferował towary bławatne i sukiennicze. Aron Aleksandrowicz prowadzili firmę „Józef Herz & Aron Aleksandrowicz” będącą składem mąki i nafty, a później koncesja firmy obejmowała handel towarami mieszanymi, artykułami spożywczymi i kolonialnymi oraz żelazem. Ponadto Aron Aleksandrowicz miał Dom Bankowy, komisyjny, spedycyjny oraz kantor wymiany walut, prowadząc czynności bankierskie i wekslowe. Reprezentował Galicyjskie Towarzystwo Naftowe „Galicja” z siedzibą we Lwowie.

Po II wojnie światowej, właścicielem kamienicy nr 11 było nadal Towarzystwo Rolniczo-Zaliczkowe, przemianowane w 1956 roku w powstałą Gminną Kasę Spółdzielczą, a po jej kolejnej reorganizacji – Kasę Spółdzielczą w Nowym Targu. Od 2002 roku właścicielem jest Bank Spółdzielczy w Nowym Targu.

Wszystkich zainteresowanych losami mieszkańców kamienic nr 12 i 13 przy nowotarskim rynku zapraszamy na następne spotkanie z Panią Barbarą Słuszkiewicz w Ratuszu 14 lutego 2013r. (czwartek) o godzinie 17.00

Joanna Voit, zdj. Dominika Wolska