Odsłonięto tablicę kurierów Polskiego Państwa Podziemnego (zdjęcia)

Za nami kolejne wydarzenie historyczno- edukacyjne, podczas którego uczczono bohaterskich konspiratorów z czasu II wojny światowej, działających na odcinku Raba Wyżna-Jabłonka.

Sieć tras umożliwiała żołnierzom wojny obronnej 1939 roku, pragnącym zasilić Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie przedostanie się z okupowanej Polski przez Republikę Słowacką na Zachód. Od czerwca 1940 do lipca 1944 przez Orawkę i Jabłonkę prowadził wojskowy szlak łącznościowy kryptonim „Szkoła”, a od lata-jesieni 1942 także szlak łączności cywilnej Placówki „W”. Kurierzy przenosili z Warszawy do Budapesztu rozkazy, tajne dokumenty, pieniądze i prasę podziemną, umożliwiając współpracę między działaczami w okupowanym kraju i na emigracji.
Śladami emisariuszy, pomiędzy dwoma przystankami historii - punktami konspiracyjnymi, przeszła młodzież z opiekunami, biorąc udział w grze terenowej pod nazwą „Ludzie Nadziei”. Rajd rozpoczął się w Orawce przy willi Sabina, należącej dawniej do rodziny Obyrtaczów, a zakończył przy domu rodziny Smutków w Jabłonce. Sabina i Jan Obyrtaczowie dawali w swoim domu schronienie konspiratorom, a ich córki Anna i Danuta przenosiły pocztę. Podobnie było w Jabłonce, Anna i Wendelin Smutkowie przyjmowali pod swój dach potrzebujących, a synowie Alojzy i Józef, przeprowadzali wysłanników lub sami przenosili tajne dokumenty z Raby Wyżnej do Jabłonki, czasem dalej przez Republikę Słowacką, której byli obywatelami. Podobne punkty konspiracyjne po stronie orawskiej znajdowały się w Jabłonce w domu Karoliny i Wendelina Dziubków rodziców Augustyna, Joanny Paśś, matki Erwina oraz rodziców Antoniego Grelaka, a w Podwilku w domu Marii i Władysława Nędzów. Takiej pomocy udzielał także w swoim mieszkaniu w Bratysławie, pochodzący z Jabłonki Antoni Jabłoński. Więcej o szlaku kurierskim „Szkoła” można się dowiedzieć z wydawnictwa okolicznościowego pt. „Orawsko – rabiański szlak kurierski. Ludzie i miejsca” opracowanego przez Lucynę Borczuch, edukatorkę dziedzictwa.

W rajdzie wzięła udział młodzież z opiekunami ze szkół podstawowych ze Spytkowic: nr 1 im. por. Tadeusza Stefaniszyna, nr 2 im. 12  Pułku Piechoty, nr 3 im. Świętego Jana Pawła II, Raby Wyżnej, im. Świętej Królowej Jadwigi, Harkabuza,  im. Marii Konopnickiej, Podsarnia, im. Marii i Lecha Kaczyńskich, Podwilka, nr 1, im. Świętej Królowej Jadwigi, Orawki, im. Ks. Jana Sczechowicza i Jabłonki, nr 1, im. Adama  Mickiewicza. Szkoły średnie reprezentowały klasy policyjne i wojskowe Prywatnej Szkoły Średniej im prof. Jana Venuleta w Nowym Targu, I Liceum Ogólnokształcące im. Eugeniusza Romera w Rabce oraz Reformatus Gimnazium z Budapesztu. Organizatorzy serdecznie dziękują dyrekcjom i nauczycielom za obecność i zaangażowanie.

Drugim punktem programu było poświęcenie i odsłonięcie tablicy pamięci o konspiratorach. Ksiądz Wojciech Mozdyniewicz, proboszcz parafii Orawka odmówił modlitwę i dokonał poświęcenia a zaproszeni goście przecięli wstęgę i odsłonili pamiątkową tablicę. W uroczystości udział wzięli: Konsul Generalny Węgier w Krakowie Tibor Gerencser, poseł Edward Siarka, starosta nowotarski Tomasz Hamerski, radni powiatowi, Zbigniew Spytkowski i Stanisław Kiersztyn, samorządowcy: z gminy Jabłonka wójt Stanisław Kasprzak, zastępca wójta Monika Mastela oraz Rradny Robert Kasprzak, z gminy Spytkowice: wójt Bartosz Leksander i sekretarz Tomasz Sutor, a także zastępca dyrektora Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie dr Michał  Wenklar, pracownicy Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem Rafał Jabłoński-Zelek i Leszek Dall i Muzeum Armii Krajowej w Krakowie - Marek Bit, Karol Kordas, Paweł Stachnik.

Krakowski oddział IPN, który patronował przedsięwzięciu, reprezentował zastępca dyrektora dr Michał Wenklar. W swoim wystąpieniu zaznaczył, że w czasie II wojny światowej, podczas okupacji Polski przez Niemcy, Związek Sowiecki i w pewnej części przez Słowację, państwo polskie nie przestało istnieć. Funkcjonowały prawowite polskie władze na uchodźstwie, na Zachodzie sformowano polskie oddziały wojskowe. Także w okupowanym kraju działały struktury Polskiego Państwa Podziemnego, z konspiracyjną administracją cywilna i armią. Kurierzy zapewniali łączność między strukturami w kraju i na emigracji, a ich szlaki na Węgry prowadziły m.in. przez Jabłonkę. Ważna misja, którą wypełniali nie powiodłaby się bez wsparcia i zaangażowania mieszkańców Orawy, ryzykujących życie dla ojczyzny.

Na uroczystości obecni byli wzruszeni członkowie rodzin Obyrtaczów, Smutków, Jakubców i Rapaczów, dziękujący organizatorom za przywracanie pamięci o trudnych czasach. Program uświetnili członkowie Podhalańskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej "Błyskawica". To trzecia taka Tablica Pamięci o bohaterach konspiracyjnego odcinka Raba Wyżna – Jabłonka. Po raz trzeci także odbył się rajd dla młodzieży organizowany przez Marię Fróg, prezesa Stowarzyszenia Historii Spytkowic i Jana Dudora, prezesa Podhalańskiego Instytutu Nauk Społecznych, niestrudzonych propagatorów historii regionalnej.

Materiały organizatorów, IPN, r/