Ocalanie pamięci: reportaż o historii Rabki-Zdroju w Radiu Kraków

Na wstępie chciałbym zaznaczyć podobieństwo metod manipulacji dla antysemityzmu i antypolonizmu. Oba zjawiska, mimo odmiennej skali i kontekstu, bywały instrumentalizowane przez władze lub grupy interesu (przykłady: nazistowska propaganda, rozbiory Polski). Służyły np. do kontroli społeczeństw (tworzenie ?wrogów? w nazistowskiej propagandzie), grabieży mienia (konfiskaty polskich dóbr w zaborze pruskim) czy ukrywania problemów (antypolonizm w XIX-wiecznej prasie rosyjskiej, by usprawiedliwić represje zaborców). Jestem zdania, że nie należy obwiniać wszystkich Polaków czy wszystkich Żydów za grzechy pojedynczych osób. To niesprawiedliwa manipulacja, a często z zimną kalkulacją wykorzystywane w polityce dla własnych celów, bez szacunku dla pozostałych. Odpowiedzialność historyczna to nie to samo co zbiorowa wina. Manipulacja polega np. na oskarżaniu całego narodu o zbrodnie reżimu, z którym ten naród nie miał związku (jak próby obciążania współczesnych Polaków za niemieckie obozy śmierci). Odpowiedzialność za przeszłość powinna być rozpatrywana przez instytucje państwowe (np. reparacje), a nie przez piętnowanie narodów.

Jeżeli zaś chodzi o tekst ks. Kruszyńskiego powiela pewne uproszczenia, które przez wieki utrudniały budowanie jedności Polaków.

1. Rola Żydów w społeczeństwie.
Żydzi, podobnie jak inne grupy społeczne, pełnili różne role w Rzeczypospolitej. Choć większość zajmowała się handlem i rzemiosłem, wynikało to głównie z ograniczeń prawnych - w Koronie Królestwa Polskiego niechrześcijanie nie mogli nabywać ziemi na własność. Jednak w niektórych regionach (np. w Wielkim Księstwie Litewskim) Żydzi dzierżawili majątki ziemskie, a po reformach józefińskich w Galicji (koniec XVIII w.) część zaczęła uprawiać rolę. To nie ?lenistwo?, lecz system feudalny decydował o ich roli.

2. Propinacja a problem pijaństwa
System propinacji, który dawał szlachcie monopol na produkcję i sprzedaż alkoholu, był głównym źródłem dochodów magnaterii. Żydzi często dzierżawili karczmy (np. w Małopolsce ok. 60% karczm w XVIII w.), ale nie byli jedynymi - w Wielkopolsce i na Mazowszu wiele z nich prowadzili chrześcijańscy mieszczanie. Mit, jakoby Żydzi ?rozpijali chłopów?, pomija fakt, że prawdziwym źródłem ubóstwa i nadużywania alkoholu był system pańszczyźniany, przymusowy zakup wódki przez chłopów (często w ramach pańszczyzny), brak alternatywnych rozrywek i edukacji, niska świadomość zdrowotna (alkohol traktowano jako lek).

Jako ciekawostkę wódka przed XIX wiekiem była znacznie słabsza niż dzisiejsze 40%. Destylacja nie była jeszcze tak doskonała, a popularne trunki miały zazwyczaj około 20-30% alkoholu. Dopiero wraz z rozwojem przemysłowej produkcji spirytusu i ulepszonymi metodami rektyfikacji możliwe stało się uzyskanie mocniejszych alkoholi na masową skalę. To właśnie w XIX wieku, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej, wódka stała się prawdziwie "narodowym" trunkiem, a jej nadużywanie przybrało niepokojące rozmiary, zwłaszcza wśród chłopstwa i robotników. Industrializacja sprawiła, że produkcja była tańsza, alkohol stał się bardziej dostępny, a rządy czerpały ogromne dochody z monopolu na jego sprzedaż.

3. Lojalność wobec Rzeczypospolitej
Zaangażowanie Żydów w walkę o niepodległość było zróżnicowane. Berek Joselewicz i jego pułk w powstaniu kościuszkowskim (1794 r.) to przykład poświęcenia - grupa ta liczyła ok. 500 żołnierzy. W powstaniu styczniowym (1863 r.) wzięło udział ok. 1000 Żydów.

Historyczne oskarżenia wobec Żydów często służyły odwróceniu uwagi od rzeczywistych problemów. Gdy chłopi cierpieli pod jarzmem pańszczyzny, łatwiej było obwiniać ?obcych? niż przyznać, że system feudalny wymagał reform. Fałszywe podziały, podsycane przez tych, którzy chcieli utrzymać władzę kosztem ludu, osłabiały Polskę. Podobne mechanizmy stosowano w całej Europie, by utrzymać lud w posłuszeństwie.

@Bardziej panuje pustogłowie

Przeczytam i napisze co o tym sądzę licząc na merytoryczną dyskusję.

@ Siła Pamięci

"konkretne argumenty na temat książki lub jej rzetelności"?
Nie żartuj, to najrzetelniejszy opis tamtych czasów. Co się później działo to istna tragedia ludu polskiego.

@Bardziej panuje pustogłowie

Nie próbuję niczego obracać, tylko analizuję historyczny kontekst i wiarygodność źródeł. Jeśli masz konkretne argumenty na temat książki lub jej rzetelności, chętnie je poznam.

@ Siła Pamięci
Wyśmienita próba "obracania kota ogonem".
A tymczasem "pani" minister "przejęzycza" się całym zdaniem, czyli "pustogłowie" do kwadratu.

@Bardziej panuje pustogłowie

Warto zauważyć, że Staszic nie odnosił się bezpośrednio do ograniczeń nakładanych na Żydów w XVIII wieku. Krytykował ich za dominację w handlu i finansach, uznając, że wpływała ona negatywnie na polską gospodarkę. Należy jednak pamiętać, że działalność Żydów w tych sektorach była w dużej mierze wymuszona licznymi restrykcjami ? nie mogli posiadać ziemi ani wykonywać wielu zawodów. W rezultacie handel i finanse stały się dla nich jednymi z nielicznych dostępnych ścieżek zawodowych.

Nie jest więc sprawiedliwe oceniać sytuację wyłącznie przez pryzmat krytyki Staszica, nie uwzględniając kontekstu społeczno-ekonomicznego. Współczesna lektura takich tekstów powinna służyć jako narzędzie poszerzania własnego spojrzenia na historię, a nie bezkrytycznego przejmowania perspektywy autora. Czasy się zmieniają, a my powinniśmy budować własne przemyślenia i podejście do współczesnych wyzwań.

Zamiast szukać wrogów, warto skupić się na rozwijaniu własnych kompetencji i wykorzystywaniu potencjału, jaki mamy jako naród. Czy naprawdę powinniśmy obawiać się, że nie poradzimy sobie na wolnym rynku? Historia pokazuje, że potrafimy być przedsiębiorczy i innowacyjni ? nie musimy się tego bać.

@ Siła Pamięci
Przeczytaj sobie:" Stanisław Staszic a kwestia żydowska"
będziesz wiedział jak wyglądała sytuacja panoszenia się Żydów 200 lat temu. Nie czytaj tego co piszą dzisiaj "polakopodobni", "gelkingi", "debowski", itd.

Widzę, że pojawia się wiele komentarzy, które próbują odciągnąć uwagę od tematu lub przenieść go na wymiar międzynarodowy, a tak naprawdę mają na celu zniechęcenie do rozmowy o historii Żydów na naszej ziemi. Ale czy naprawdę chcemy udawać, że ich tu nie było? To część naszej historii, naszej ziemi, naszych przodków. Jeśli sami o tym nie będziemy mówić, ktoś inny napisze tę historię za nas ? i niekoniecznie tak, jakbyśmy chcieli. Mówienie o przeszłości nie usprawiedliwia żadnych krzywd, ale pozwala zrozumieć, co się wydarzyło, i wyciągnąć z tego lekcje. Naród, który nie zna swojej historii, staje się ślepy, słaby i podatny na manipulacje. A tego chyba nie chcemy i na tym nie zależy autorom tych komentarzy.

A co tam w Palestynie ?

Głosujemy na Pana Brauna !!!

Oho, znowu. A może by tak coś o Żydokomunie, z tego "dziedzictwa" nie otrząśniemy się nigdy.