Wspomnienie Adama Stabrawy Borowego

• Wojciech Walczak z Zakopanego - stolarz, który zginął z rąk niemieckich oprawców
• Wspomnienie Władysława Kolarza - więźnia Palace i KL Auschwitz

W maju 2025 r. mija 80 lat od podjęcia pracy odtworzenia przez mjr Adama Stabrawę ps. "Borowy" Inspektoratu Nowy Sącz "Niwa" i przygotowania go do tzw. "drugiej konspiracji".

W czasie II wojny światowej, po zajęciu obszaru Polski przez wojska niemieckie, komendant główny Służby Zwycięstwu Polski - gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz utworzył dwa Inspektoraty na naszym obszarze:
- Inspektorat Nowy Sącz: "Strumień", "Niwa", "VII", "Lipiec", "Sosna", "D", "O/10", "9", "18", którego Inspektorem został mjr Franciszek Żak "Doktor", "Franek", "Ignacy",
- Inspektorat ZWZ-AK Podhale - Nowy Targ: "Tort", którego Inspektorem został mjr Franciszek Galica "Ryś", Adiutant Inspektora: - ppor. Czesław Wojciechowski "Ryś",
II Adiutant" ppor. Wilhelm Wieruszewski "Stok",
Oficer d/s ochrony: por. Alfons Wiśniewski,
Oficer d/s minerskich: Mieczysłąw Galica "Ogrodnik",
Oficer d/s wywiadu: por. rez. inż. Ludwik Mayer "Falkowski",
Lekarz Inspektoratu: kpt. rez. dr Stanisław Czelny "Lech"
Łączniczki: Wanda Błachowska-Tarasiewicz, Zofia Augustyn-Pajerska "Barbara", Karolina Bełtowska "Lola", Maria Wojciechowska "Renia", Maria Pyjak "Marysia"
Służba kurierska: Zofia Augustyn-Pajerska "Barbara", Zofia Suska, Maria Czerwińska, Bożena Barda "Basia", Roma Dobrowolska.
Kapelan Inspektoriatu: ks. Stanisław Kędziołka.

Inspektorat ZWZ-AK Podhale - Nowy Targ "Tort" składał się z trzech Obwodów:
Obwód Nowy Targ:
Komendanci:
- por. N.N. "Czaja"
- ppor. Mieczysław Bełtowski "Antoni Wilga",
- por Krystyn Więckowski "Zawisza"

Obwód Zakopane:
Komendanci: por. rez. inż. Marian Moniczewski "Marian"
Obwód Rabka: komendanci - kpt. Roman Zwoniczek-Piotrowski "Ryba" i por. Michał Brzoza "Tulipan"

Inspektorat ZWZ-AK Podhale - Nowy Targ "Tort" istniał do maja 1942 r., wówczas to został połączony z Inspektoratem Nowy Sącz. Po likwidacji Inspektoratu Nowy Targ i włączeniu jego terenów do Inspektoratu Nowy Sącz, obwody: Nowy Targ, Zakopane, Rabka połączono w jeden obwód AK Nowy Targ, którego dowódcą został mjr Adam Stabrawa "Borowy". Jego głównym zadaniem było tworzenie silnych oddziałów partyzanckich, ich szkolenie i zaopatrzenie. Część uzbrojenia zdobyto dzięki akcjom na posterunki słowackiej straży granicznej. Po aresztowaniu przez Niemców 27 sierpnia 1944 roku dowódcy Inspektoriatu Nowy Sącz podpułkownika Stanisława Mireckiego "Pocieja". Adam Stabrawa "Borowy" przejął dowództwo Inspektoriatu, zaś 22 września 1944 r. objął dowodzenie zorganizowanym w ramach akcji "Burza" na jego terenie 1 Pułkiem Strzelców Podhalańskich AK.

Mjr Adam Stabrawa " Borowy" (trzeci z lewej) podczas odprawy z oficerami 2 Batalionu 1 PSP AK
Mjr Adam Stabrawa "Borowy" starał się utrzymywać poprawne stosunki z innymi grupami partyzanckimi, działającymi na tym samym terenie, w tym Batalionami Chłopskimi, Armią Ludową oraz sowieckimi partyzantami Iwana Zołotara.

Na skutek trudnej sytuacji strategicznej - 1 Pułk Strzelców Podhalańskich znalazł się pomiędzy oddziałami sowieckimi od wschodu i niemieckimi od zachodu - pod koniec stycznia 1945 roku mjr Stabrawa "Borowy" wydał rozkaz demobilizacji podległych sobie żołnierzy, polecił odesłać swych partyzantów do macierzystych placówek terenowych, nie zwalniając ich z przysięgi. Broń polecił ukryć.

Jak wynika z odnalezionej parę lat temu dokumentacji Inspektoratu Nowy Sącz "Niwa" Armii Krajowej, to mniej więcej w okresie - maj 1945 r. ostatni Inspektor tego Inspektoratu mjr Adam Stabrawa "Borowy" podjął pracę zmierzającą do odtworzenia pracy Inspektoratu, jak wynika z dokumentów jego współpracownikiem był były dowódca IV Batalionu 1 PSP AK - kap. Julian Zapała "Lampart".

Z meldunków przesyłanych przez kpt. Juliana Zapałę "Lamparta" wynikało, że Inspektorat dysponował wówczas dwoma oddziałami bojowymi:
- dawny Oddział Partyzancki AK "Wilk" dowodzony przez ppor. Feliksa Perekładowskiego "Przyjaciel",
- Oddział Partyzancki AKdowodzony oprzez Jana Wąchałę "Łazika".

Kapitan Julian Zapała "Lampart" meldował mjr Adamowi Stabrawie "Borowy" o okolicznościach aresztowania por. Jana Stachury "Adama" w Kasince Małej, raportował też o szkodliwej działalności swego byłego podkomendnego, a obecnie starostę nowotarskiego.

Z uwagi na zmasowane działania w ramach akcji rozpoznawczo-operacyjnej "Halniak", Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Kraków, Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Nowy Sącz, Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Nowy Targ, mjr Adam Stabrawa "Borowy" w lipcu 1945 r. ostatecznie zlikwidował Inspektorat Nowy Sącz "Niwa". Niestety "bezpieka" miała w swym gronie dwóch informatorów z dawnego otoczenia mjr Stabrawy "Borowego".

Dokument nadania Krzyża Zasługi z Mieczami (wersja wojskowa) st. strzelcowi Janowi Blecharczykowi "Zemście" wystawiony przez "Borowego"
30 sierpnia 1945 r. wraz z grupą oficerów mjr Adam Stabrawa "Borowy" przeszedł nielegalnie granicę i wkrótce przedostał się do Włoch. Wstąpił do 2 Korpusu, służąc w randze majora (nie uzyskał potwierdzenia ostatniego awansu) w 7 pułku artylerii konnej.

Zdemobilizowany 31 stycznia 1949 r., wyjechał do Wielkiej Brytanii, a następnie na zaproszenie Huberta Brooksa, swego podwładnego w AK, do Kanady, gdzie założył przedsiębiorstwo.

Zmarł 22 kwietnia 1991 r., został pochowany na cmentarzu w Myślenicach.

Artur Kołodziej