Ocalić nie docenione, to myśl przewodnia prelekcji podczas której Pani doktor pokazała przykłady niezwykłej urody ceramiki posadzkowej, jaka mimo wielkiego bumu budowlanego zachowała się w Nowym Targu.
Zanim jednak szczegółowo omówiła przykłady tych obiektów, nawiązał to historii powstania posadzek i okładzin ceramicznych. Produkowane one były od połowy XIX wieku do 1939 roku w Europie Zachodniej i na terenie monarchii Austro-Węgierskiej. Zdobiły sienie, klatki schodowe, korytarze i wnętrza zabytkowych kamienic, szkół, szpitali i kościołów. Mimo ich niezwykłej urody, ceramiczne płytki podłogowe traktowano jako wytwór technologii przemysłowej, a więc relatywnie młodej, o charakterze masowym, toteż nie postrzegano jej wytworów, jako reliktu kultury.
Tymczasem okładziny ceramiczne postrzegane jako detal architektoniczny, wytworzony na drodze starej, mechanicznej technologii z materiału plastycznego: gliny, cementu oraz mieszanek wielu komponentów, jako przedmiot produkcji przemysłowej i element dekoracyjny, którego wzornictwo wywodzi się z różnych epok, od kilkudziesięciu lat są przedmiotem badań historyków sztuki i rzemiosła na całym świecie. Lukę tę wypełniła dopiero praca doktorska prelegentki pt. „Europejska ceramika artystyczna w budownictwie z lat 1840-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa. Problemy ochrony”
Okładziny ceramiczne instalowane na terenie dawnej Galicji, także w Nowym Targu, powstały w latach 1880-1939 w fabrykach działających w Austrii, Czechach i w Niemczech, a w późniejszym okresie także w Polsce. Reprezentują wszystkie panujące w owym czasie style i nurty wornictwa: są wśród nich płytki nawiązujące do rzymskich mozaik, posadzek średniowiecznych, są wzory secesyjne i Art Deco. Ważnym ich dopełnieniem, są glazurowane okładziny ścienne, które nadają wystrojowi wnętrz klatek schodowy charakter reprezentacyjny. Choć w Galicji nie istniały, poza niewielkimi manufakturami poważne fabryki produkujące ceramiczne posadzki, działały tu jednak firmy budowlane dostarczające materiałów do wystroju wnętrz ówczesnym inwestorom. W Krakowie należały do nich zakłady L.G. Kadenów, Jana Godzickiego, Giovanniego Zulianiego, A.D. Hochstima, S.D.Gottlieba, Hasa i Silberberga i wielu innych.
W drugiej części swojego wystąpienia autorka szczegółowo omówiła zakłady oraz składy budowlane, które wytwarzały bądź sprawdzały do stolicy Podhala płytki ceramiczne. W Nowym Targu były to między innymi firmy: Ignacego Hammerschlaga, Ozjasza Kisena, Józefa Chodorowicza oraz najbardziej znana kaflarnia Edwarda Polaka. Większość zachowanych w mieście płytek ceramicznych była sprowadzane właśnie przez te firmy. Mimo upływu szeregu lat i niesprzyjających warunków w Stolicy Podhala zachowało się sporo ciekawych elementów wystrojów ceramicznych. Przede wszystkim w prywatnych kamienicach, ale także w kilku budynkach użyteczności publicznej. Swoisty przewodnik po tych miejscach stanowił trzecią odsłonę piątkowego spotkania.
Spacer ulicami miasta autorka rozpoczęła od Bursy Gimnazjalnej, w której odbywają się wykłady i gdzie uczestnicy wykładu mogli namacalnie przekonać się o ich wyjątkowej urodzie ale i praktycznym zastosowaniu. Kolejnym obiektem było sąsiadujące z Bursa Liceum Goszczyńskiego, gdzie na korytarzach i klatce schodowej można odnaleźć pikaną ceramikę podłogową. Spacer po kamieniczkach nowotarskich kontynuowany był w okolicach Rynku. Pięknie zachowaną ceramikę można oglądać m.in. w kamienicy pod Świętą Jadwigą, w budynku przy ul. Szaflarskiej 4, Kościelnej 20 czy też w kamienicy przy ul. Sokoła 10. Wspaniałe płytki i mozaika przetrwała także w dawnej Willi Kabłaka przy ul. Szaflarskiej, gdzie dziś mieści się przedszkole. Równie interesująco przedstawia się posadzka na stacji kolejowej w Nowym Targ czy tzw. bramówki w kilku kamienicach w rynku.
Nie mogło także zabraknąć przykładów różnokolorowego lastriko, które nie jest produktem PRL-u, ale jego „rodowód” sięga przełomu lat 20/30-ych XX wieku. Podczas swojego wykładu autorka zwróciła również uwagę na niezwykłej urody kręcone klatki schodowe, które są bardzo charakterystyczne dla budownictwa w Nowym Targu i zupełnie odbiegają od tych jakie można oglądach choćby w krakowskich kamienicach.
Wieczór spędzony w nowotarskiej bursie z cała pewnością nie można uznać za stracony. Po raz kolejny bowiem, za sprawą zaproponowanej, jak by się mogło wydawać bardzo niszowej tematyki, pozwolił wszystkim uczestnikom spotkania, zapoznać się z nieznany i zapomnianym obliczem Nowego Targu.
Organizatorem comiesięcznych otwartych wykładów z cyklu „Wieczorne spotkania w Bursie Gimnazjalnej z historią, kultura i tradycją w tle” jest Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu oraz Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej im. dra Jana Bednarskiego, przy wsparciu finansowym Urzędu Miasta Nowego Targu. Cykl spotkań odbywa się w ramach przypadających w tym roku obchodów 670-lecia lokacji Królewskiego Wolnego Miasta Nowego Targu.
Dr Agnieszka Partridge, dziennikarka, publicystka, redaktor krakowskiego Ośrodka TVP, autorka telewizyjnych programów dokumentalnych o tematyce historycznej oraz artykułów popularnonaukowych i naukowych poświęconych kulturze i sztuce publikowanych m. in. w: „Przekroju”, „Domu i Wnętrzu”, „Filmie”, „Spotkaniach z Zabytkami”, „Gazecie Antykwarycznej”, „Krakowie” „Dzienniku Polskim”, „Art & Business”. Z wykształcenia filolog, historyk sztuki-muzeolog. Jest autorką albumowej monografii „Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914-1918 w Małopolsce” i książki poświęconej historii wsi małopolskiej w wieku XX „Pleśna jakiej już nie ma”. Jako ekspert d/s cmentarzy z I wojny światowej uczestniczyła w pracach zespołu wytyczającego małopolski odcinek „Szlaku Frontu Wschodniego”. Od kilku lat realizuje autorski projekt opisania i dokumentowania krakowskich zabytkowych posadzek i okładzin ceramicznych „Niechciane piękno”. W roku 2015 obroniła na Politechnice Krakowskiej doktorat pt. „Europejska ceramika artystyczna w budownictwie z lat 1840-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa. Problemy ochrony.”
źródło: PTH o/Nowy Targ
Skontaktuj się z nami
- +48 796 024 024
+48 18 52 11 355 - redakcja@podhale24.pl
- m.me/portalpodhale24
Adres korespondencyjny
Podhale24.pl
ul. Krzywa 9
34-400 Nowy Targ
ul. Krzywa 9
34-400 Nowy Targ
Informacje
Obserwuj nas