Fieldorfiada (zdjęcia)

Podczas II wojny, z uwagi na ogromny obszar leśny i przygraniczne położenie Gorce i Beskid Orawsko-Podhalański były areną działań konspiratorskich. Już w 1939 powstała sieć szlaków umożliwiających przedostanie się z okupowanej Polski przez Republikę Słowacką na Zachód. Od czerwca 1940 do lipca 1944 (z pewnymi perturbacjami) był to również wojskowy szlak łącznościowy kryptonim „Szkoła”, a od lata-jesieni 1942 także szlak łączności cywilnej Placówki „W”. Wspomnianym szlakiem pod opieką przewodników przemieszczali się kurierzy i emisariusze, utrzymując kontakt z komendą główną Związku Walki Zbrojnej krypt. „Romek”, a później Armią Krajową. Przenosili tajną pocztę, pieniądze, sprzęt radio-techniczny i broń. Z tej trasy korzystali także uciekinierzy, głównie żołnierze pragnący zasilić Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.

Trasa kurierska „Szkoła” wiodła od Warszawy przez Kraków, Chabówkę, Nowy Targ, później bezpośrednio Rabę Wyżną, do Jabłonki lub Orawki i dalej przez Trzcianę, Tomaszowce i Łuczeniec do Budapesztu, stamtąd do innych placówek dyplomatycznych w Europie. Przekraczanie granicy pomiędzy Generalnym Gubernatorstwem a I Republiką Słowacką, strzeżonej przez żołnierzy Grenzschutz, Hlinkowej Gardy i służby celnej tzw. financów było w miarę bezpieczne z uwagi na doświadczonych przewodników.

W pobliżu dawnej gajówki Trzy Kamienie, która była jednym z kluczowych punktów trasy kurierskiej, stoi dziś pomnik kurierów. W jego pobliżu działania na terenie granicy rekonstruowali członkowie Podhalańskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej Zgrupowania Partyzanckiego ,,Błyskawica" pod kierownictwem Jana Dudora, wolontariusze Stowarzyszenia Grupy Historycznej Zgrupowania Radosław z Warszawy i harcerze 3 Orawskiej Drużyny Harcerskiej „Limba” z Jabłonki. Piękna gra aktorska, umundurowanie i sprzęt pozwoliło uczestnikom na przeżycie niezapomnianych chwil.
Zrekonstruowano następujące sceny: przejście drużyny KOP z Orawki do Raby Wyżnej, przeprowadzonych 1 września 1939 przez harcerza Antoniego Jurczaka, który potem tam zginął; przejście płk. Augusta Emila „Nila” Fieldorfa z przewodnikami Janem Rapaczem ps. „Jan” i synem Józefem „Romkiem” we wrześniu 1940; przeprowadzenie przez gajowego Franciszka Jamroza kurierek Marii Sierockiej ps. „Mucha” i Eugenii Litwinow ps. „Jasiek” przenoszących radiostację; przejście ppłk. Kazimierza Iranka-Osmeckiego ps. „Antoni” z przewodnikiem Stanisławem Jakubcem ps. „Mocny” i Andrzejem Talagą, ps. „Jarduś”, przeprowadzenie Wacława Felczaka ps. „Madziar” i Leopolda Kwiatkowskiego ps. „Tomek” przez Jana Głowińskiego ps. „Czech” do willi „Sabina” w Orawce; przeprowadzenie we wrześniu 1944 z Jabłonki do grupy partyzanckiej w Gorcach amerykańskich lotników ocalałych z katastrofy przez Alojzego Smutka ps. „Student”, Józefa Smutka ps. „Józek” i Andrzeja Wojdyłę „Felek”. Uczestnicy rekonstrukcji wzięli także udział w indywidualnym przekraczaniu zielonej granicy przy pomocy wskazówek gry terenowej, co wykonał m. in. z rodziną najmłodszy uczestnik, 4-letni Leon Cantu z Raby Wyżnej. Do wyboru przygotowano 6 tras szlaku kurierskiego. Wśród grup przekraczających zieloną granicę w rejonie Bukowiny Osiedla była rodzina polskich Żydów z ośmiomiesięczną Aleksandrą na rękach, udająca się do Szwajcarii. Udział wzięli również uczniowie Szkoły Podstawowej w Bukowinie Osiedlu oraz z Harkabuza z dyrekcją, harcerze z ODH w Jabłonce i „Zgrupowanie Radosław”. Imprezami towarzyszącymi było strzelanie z broni pneumatycznej, zawody przeprowadzali kadeci Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego dla Młodzieży im prof. Jana Venuleta w Nowym Targu i planszowa gra wielkoformatowa, wypełnianie kenkarty na stoisku edukacyjno-promocyjnym Muzeum AK w Krakowie. Uczestnicy otrzymali puchary ufundowane przez burmistrzów i wójtów okolicznych miast i gmin, w tym burmistrza Trzciany na Słowacji, prezes BS w Rabie Wyżnej, dyrektora Regionalnych Lasów Państwowych w Krakowie i Komandora oraz Przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego. Tę część wydarzenia prowadził Adam Sawina, historyk i regionalista, pomysłodawca Fieldorfiady.

Po części rekonstrukcyjnej odbył się Apel Poległych przeprowadzony przez funkcjonariuszy Wydziału Odwodowego (Reprezentacyjnego) i Orkiestry Reprezentacyjnej SG Karpackiego Oddziału SG w Nowym Sączu Kompani Honorowej oraz oddanie salwy honorowej. Podczas Apelu odczytano nazwiska osób, które brały udział w działaniach konspiracyjnych na Orawie i w Gorcach, również tych mieszkających na terenie Słowacji. Po Apelu harcerze oddziału „Limba” z Jabłonki zapalili znicz a delegacje złożyły kwiaty pod tablicą upamiętniającą bohaterów. Na zakończenie I Fieldorfiady odbyła się patriotyczna Watra, podczas której wystąpiły z programami patriotycznymi zespół regionalny „Majeranki” z Chabówki i chór „Wniebogłosy" z Rabki pod dyrekcją Piotra Kowalcze.

W wydarzeniu udział wzięli goście ze Słowacji pani konsul Lenka Pifkova z Konsulatu Generalnego Republiki Słowackiej w Krakowie i delegacja z Trzciany z panią burmistrz Magdaleną Zmarzlakovą, przedstawiciele Karpackiego Oddziału Straży Granicznej, na czele z Komendantem Oddziału - gen. bryg. SG Stanisławem Laciugą, Komendant Karpackiego Ośrodka Wsparcia SG - płk rez. SG Mieczysław Kurek, wójt gminy Raba Wyżna Andrzej Dziwisz oraz przedstawiciele samorządów Nowego Targu, Rabki, Spytkowic, Czarnego Dunajca, Jabłonki i Lipnicy Wielkiej. Z wielkim wzruszeniem udział wzięły rodziny Bohaterów, których w ten sposób upamiętniliśmy.

Ta bogata w wydarzenia impreza plenerowa była również doskonałą okazją do prezentacji i promocji regionu. Organizatorzy serdecznie dziękują za pomoc partnerom: Nadleśnictwu Nowy Targ, Małopolskiemu Centrum Kultury Sokół, Gminnemu Ośrodkowi Kultury w Rabie Wyżnej i Bankowi Spółdzielczemu w Rabie Wyżnej oraz Lokalnej Grupie Działania Stowarzyszenie Przyjazna Dolina Raby i Czarnej Orawy. Słowa podziękowania kierujemy do lokalnych rzemieślników i producentów żywności, którzy przygotowali stoiska oraz do pań z Kół Gospodyń Wiejskich z Bukowiny Osiedla, Harkabuza, Podsarnia i Skawy za przygotowanie specjałów kuchni regionalnej a Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych RP Oddziałowi Międzygminnemu Raba Wyżna-Spytkowice za pilnowanie porządku.

Materiały prasowe organizatorów, r/