Nowy Targ we mgle - dlaczego ciągle toniemy w tym "mleku"?

Kierowcy na nie klną, pilotom paraliżują pracę, wracający po imprezie wesołek doświadczyć może bliskiego spotkania z drzewem, ławką czy znakiem drogowym, a na niektórych działają zniechęcająco do działania, albo wręcz depresyjnie. Mgła jest nierzadkim elementem jesiennego krajobrazu. Warto wiedzieć, czym jest to zjawisko, które - co by nie mówić - wpływa na nasze bezpieczeństwo.

Takie jest oficjalne wyjaśnienie tego zjawiska w naszym regionie: - Ukształtowanie terenu gminy Nowy Targ jest bardzo zróżnicowane, jednak w przeważającej części leży on w dolinie Dunajca i jego dopływów, co niewątpliwie jest rejonem predysponowanym do zalegania mgły. Czasem zdarza się również, że promienie słoneczne wysuszą cieńsze warstwy chmur i przedostając się do powierzchni ziemi, lokalnie likwidują również mgłę. W ostatnich dniach na zaleganie gęstej mgły w Nowym Targu nałożyły się zarówno warunki meteorologiczne, takie jak wielodniowe zaleganie potężnego wyżu, jak i lokalne, związane z ukształtowaniem terenu - tłumaczy ubiegłotygodniową sytuację Grzegorz Walijewski z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.



Swoje obserwacje mają badacze, eksperci i pasjonaci z naszego regionu. Dr Jan Loch z Gorczańskiego Parku Narodowego, badacz i obserwator przyrody, tłumaczy, że mgły w Nowym Targu i całej Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, to zupełnie naturalne zjawisko.

- Panują tu specyficzne warunki klimatyczne, mamy do czynienia z największym w Polsce zastoiskiem zimnego powietrza (tzw. „kotlina chłodu”). Związane jest to z rzeźbą terenu, gdzie wielka - niemal płaska - kotlina otoczona jest górami o surowym klimacie. Chłodne powietrze spływa z gór i zalega w dolinach. Utrzymujące się długo temperatury poniżej zera wywołują efekt zmrozowiska, czyli obszaru, w którym niskie temperatury wywierają silny wpływ na wegetację roślin. W powietrzu zalegającym nad kotliną tworzy się inwersyjny (odwrotny do normalnego) układ temperatury, w którym wraz ze wzrostem wysokości, zamiast spadać - podnosi się. To blokuje przemieszczanie się powietrza znad ziemi w górne warstwy atmosfery i przyczynia się do powstawania mgieł oraz gromadzenia się zanieczyszczeń emitowanych przez człowieka. Zjawisko inwersji sprawia, że - gdy np. na Rdzawce mamy temperaturę +5°C, to w Nowym Targu np.+1°C. W górach, właśnie z powodu rzeźby terenu i chłodnego powietrza spływającego z gór w doliny, mamy odwrotną sytuację - temperatura zamiast spadać, rośnie z wysokością - tłumaczy.



„Naszej” mgle przyglądał się również meteorolog-pasjonat Arnold Jakubczyk z Czarnego Dunajca, „Łowca mrozu”, który prowadzi pomiary meteorologiczne na torfowiskach oraz stronę Biegun Zimna Kotliny Orawsko-Nowotarskiej na Facebooku.

- Z mojej obserwacji wynika, że najczęściej i najdłużej mgła zalega na terenie Natura 2000 Torfowisk Orawsko-Nowotarskich, ale też równie często na dnie naszej Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Najmniej mgły, jak zwykle, jest w wyższych miejscach - w Zakopanem czy na Gubałówce. Bazując na moich doświadczeniach, wyznaczyłem nawet „granicę wiecznej mgły”. Moim zdaniem, znajduje się ona na wysokości około 700-750 m. Nie jest to reguła, ale najczęściej właśnie tak jest, że mgła panuje poniżej 700 metrów – mówi.

Dodaje on, że w naszym regionie mgła najpóźniej zanika w okolicach Jeziora Orawskiego i Czorsztyńskiego. - To, że tam właśnie utrzymuje się najdłużej, nie jest niczym dziwnym - mówi. - Po powstaniu zbiornika częściej niż np. pół wieku temu paruje tam woda, a więc częściej panuje mgła.

- Z danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej wynika, że w Polsce średnio jest 54 dni z mgłą - dodaje Jakubczyk. - Gdy liczyłem to u nas, to wyszło mi, że od początku roku do dziś w Czarnym Dunajcu było co najmniej 46 takich dni, a na Biegunie Zimna, czyli na torfowiskach koło Czarnego Dunajca, gdzie prowadzę badania, a więc niemal na dnie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej - aż 109. Kilka lat temu, pamiętam, jak było ich ponad 150. Wszystko za sprawą gleby i dużej ilości wody w torfie - nic więc dziwnego, że łatwo i szybko zaczyna się parowanie.



A czym w ogóle jest mgła?

Sprawę mgieł - w kontekście tych ubiegłotygodniowych nad Nowym Targiem - bardzo szczegółowo tłumaczy nam też Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Warto zapoznać się z tym wyjaśnieniem.

- Mgła to zjawisko meteorologiczne zaliczane do grupy hydrometeorów. Jest zawiesiną bardzo drobnych kropel wody lub kryształków lodu w przyziemnej warstwie powietrza, powodującą poziome zmniejszenie widzialności poniżej 1 km. Mgła powstaje w wyniku kondensacji pary wodnej zawartej w powietrzu. Warunkiem rozpoczęcia procesu jest obniżenie się temperatury powietrza do temperatury punktu rosy, czyli osiągnięcie stanu nasycenia parą wodną oraz obecność w powietrzu jąder kondensacji. Temperaturę, w której rozpoczyna się proces skraplania pary wodnej nazywamy temperaturą punktu rosy. Przechodzenie pary wodnej w krople wody nazywamy kondensacją pary wodnej.
Mgła powstaje zarówno na skutek warunków meteorologicznych wywołanych sytuacją baryczną, jak i na skutek warunków lokalnych, zwłaszcza związanych z ukształtowaniem terenu.



W ostatnich dniach zarówno nad Polską jak i nad dużą częścią kontynentu europejskiego zalegał układu wysokiego ciśnienia, który sięgał od Rosji przez Europę Centralną aż Atlantyk. Skutkiem takiego rozkładu ciśnienia był słaby wiatr i osiadanie powietrza, co doprowadziło do utworzenia się warstwy inwersyjnej. Inwersja temperatury oznacza, że na pewnej wysokości nad poziomem gruntu temperatura zaczyna wzrastać, co ogranicza wznoszenie się wilgotnego powietrza i prowadzi do jego skumulowania przy powierzchni. W ostatecznym rozrachunku w ostatnich dniach nad przeważającym obszarem Europy, w tym również nad Polską, mieliśmy niemal całkowite zachmurzenie niskimi chmurami stratus, które częstokroć łączyły się z przyziemną mgłą tworząc razem tzw. „zgniły wyż”. W okresie jesiennym jest to dość typowe zjawisko i może utrzymywać się od kilku do nawet kilkunastu dni.

Oprócz warunków meteorologicznych, zaleganiu mgły sprzyjają również warunki lokalne. Mgły lubią zalegać w obniżeniach terenu, dolinach rzek, w rejonach gdzie jest wilgotnych a jednocześnie nie ma silnego przepływu powietrza.



Mgła a smog

Zjawisko nie pozostaje obojętne chociażby dla działalności nowotarskiego lotniska. - Jest jasną rzeczą, że samoloty nie mogą we mgle startować - mówi tutejszy pilot Krzysztof Borkowski. - Najczęściej występuje ona rano, ale bywają dni, kiedy właśnie już od rana mamy zaplanowane loty widokowe z turystami. Przenosimy starty i czekamy, co powoduje, że nie wszyscy, którzy dokonali rezerwacji - jeśli jest ich w takim dniu wielu - zdążą. Inaczej jest z balonem, który może wystartować z innego miejsca, poza tym może się też wznieść ponad mgłę, ale to również utrudnienie, gdy musimy szukać innego miejsca startu.

Borkowski szacuje, że takich mglistych dni, które wpłynęły tym roku na działalność nowotarskiego lotniska, mogło być kilkanaście.

Mgła ma jednak i jeszcze ciemniejszą stronę. W naszym regionie przyczyna się do utrzymywania się smogu. - Wydobywające się z kominów zanieczyszczenia nie mogą się wydostać i utrzymują w tej zawiesinie, warstwie inwersyjnej stagnującej nad kotliną – tłumaczy dr Loch. - Moim zdaniem, problem smogu, szczególnie dla Kotliny Nowotarskiej, silnie związany z rzeźbą terenu, czyli czynnikiem niezależnym od nas, biorąc pod uwagę dłuższą perspektywę czasową i tendencję zabudowy obszaru - powinien być bardzo poważnie traktowany. Powinno się go - jako argument - mocno akcentować przy staraniach o środki na poprawę jakości powietrza na Podhalu - podsumowuje badacz z GPN.



p/, r/ zdj. Szymon Pyzowski, Katarzyna Kornicka-Dobosz, Michał Adamowski, Podhale24.pl